H συνέντευξη που ακολουθεί δόθηκε απο τον Ημαθιώτη ποιητή Ηλία Τσέχο, στη Μαίρη Λαρενζάκη – Γκιώνη, για την ηλεκτρονική εφημερίδα “ΠΑΛΜΟΣ”, και αναρτήθηκε στις 17/9/2015, πριν την εκδήλωση παρουσίασης της τελευταίας ποιητικής του συλλογής «Αγιόχορτο στόμα», στο Γιαννακοχώρι.
Ο Ηλίας Τσέχος γεννήθηκε το 1952 στο Γιαννακοχώρι Νάουσας. Από το 1976 έως το 2001 έζησε στην Αθήνα. Συμμετείχε για δέκα χρόνια στα μπαλέτα της Δώρας Στράτου (1976-1986) σαν χορευτής. Συνεργάστηκε στις κινηματογραφικές ταινίες των Κούνδουρου, Τζεφιρέλι, Αγγελόπουλου, Ζερβουλάκου, Ψαρρά, Αχουριώτη, Χαραλαμπόπουλου, Σμαραγδή, Ρακιντζή, Χούρσογλου κ.ά.
Aπό το 2002 δημοσιογραφεί σε τοπικές εφημερίδες των νομών Ημαθίας και Πέλλας. Ποιήματα και στίχοι του έχουν μελοποιηθεί από τους Θόδωρο Αντωνίου, Τάσο Γκρους. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γερμανικά, λιθουανικά, αλβανικά. Στη ζωή και το έργο του αναφέρονται τα ντοκιμαντέρ του Ηλία Ιωσηφίδη, «Από πέτρα και χρόνο» (2009), «Ή σταγόνα ή ωκεανός» (2010). Στις ποιητικές του συλλογές περιλαμβάνονται: «Έρημη αλήθεια» (Κέδρος, 1978), «Ταγμένα» (Διογένης, 1980), «Δάφνε πόταμε» (Διογένης, 1981), «Ανθέμια» (Κέδρος, 1982), «Τα πάθη που φοράς» (Θεωρία, 1983), «Φωνές σ’ ένα μουσείο, Απρόοπτη ύλη, Μύθοι σγουροί» (Ηριδανός, 1985), «Διώροφο μέλλον» (Σύγχρονη Εποχή, 1988), κ.ά.
“ΠΑΛΜΟΣ”: Στο Γιαννακοχώρι της Νάουσας ξεκινούν και εξελίσσονται όλα;
ΗΛΙΑΣ ΤΣΕΧΟΣ: Στο Γιαννακοχώρι της Νάουσας ξεκινούν, εξελίσσονται, επιστρέφουν όλα, από παλαιά και φορτωμένα, αύριο απομένουν τα μισά και στο μέλλον, αυτό γνωρίζει. Εδώ, στο Γιαννακοχώρι, από το 2000, τα δέκα χρόνια με τη μάνα και τα τελευταία πέντε χρόνια «κολλημένος», όμως με καλή καλλιέργεια και παραγωγή, έχοντας από το 2011 τέσσερα βιβλία, «Ή σταγόνα ή ωκεανός» 2011, «Νόμοι αφιερώσεων» 2012, «Τα πλήθη του ενός» 2013, «Αγιόχορτο στόμα» 2015, αφού προηγήθηκε εκδοτική σιωπή 22 ετών!
“Π”: Στις 26 του μήνα θα αναγνωστεί το έργο σας «Αγριόχορτο Στόμα». Μιλήστε μας γι’ αυτό.
Η.ΤΣ.: Τούτο το μήνα τρελαίνεται ο τόπος, για την μεγάλη ποιητική συνάντηση που διοργανώνεται, αιτιολογώντας και ενισχύοντας την ανάγνωση των 42 ποιημάτων της νέας ποιητικής συλλογής «Αγριόχορτο στόμα» (εκδόσεις Ενδυμίων), που τώρα ετοιμάζεται η δεύτερη, ιδιωτικής έκδοσης στη Νάουσα, και η όλη εκδήλωση λαμβάνει τόπο στο ανοιχτό θέατρο Γιαννακοχωρίου.
Μεγάλη γιορτή Σαββατόβραδη, με εβδομήντα και πλέον συντελεστές, τους ευχαριστώ όλους και όσο περισσότερο γίνεται, σε ένα πέρασμα ποίησης θριαμβικά, σε άγονες κυριολεκτικά γραμμές κι εποχές…
“Π”: Η ποίηση είναι η γλώσσα της αλήθειας που δεν είναι πάντα τόσο όμορφη;
Η.ΤΣ.: Ερωτώντας ή όχι, η ποίηση είναι η καθημερινή μας ανάγκη αληθείας, επιτυχώς μίας, αδιαίρετης, εμπνέοντας τέχνες, χείλη, ζωή και θάνατο γραφής! Τί είναι πικρό; Τόση λατρεία, τόση σπουδή, γύρω στους 2000 αγγελικούς υπηρέτες της και δεν έχει αναγνώστες, βεβαίως εποχής «αγράμματης». Όμως διαλαλώ, «η ποίηση βάλτος του μέλλοντος/ δίχως κουνούπια». Όλα τα βιβλία, όλοι οι ποιητές, οι λέξεις, οι γραφές, έχουν χώρο στην καρδιά μας, στο νου, γι’ αυτόν το λόγο κραυγάζουμε: Διαβάστε, διαβάζετε… Το βιβλίο είναι ο καλύτερος εαυτός μας στο φίλο.
“Π”: Η ενασχόλησή σας με το χορό (10 χρόνια στα μπαλέτα της Δώρας Στράτου) είναι η άλλη έκφραση του ποιητή με το σώμα του; Είναι ο χορός στα γονίδιά μας; Είναι η ποίηση μελωδία στη ζωή μας;
Η.ΤΣ.: Τι μου θυμίζεις, τι! Πολλά καλοκαίρια, 1978-1988, στο λόφο Φιλοπάππου και στο θέατρο της αυτοκράτειρας Δώρας Στράτου… Ιδρώναμε μες στους χορούς, κάθε βράδυ, πέντε μήνες!
Αλλάζαμε κάθε δύο εβδομάδες πρόγραμμα και τόπους, κοστούμια και μεράκια, από τα ορεινά ως τα πεδινά, από τον Πόντο έως τη Θράκη, απο νησί σε νησί, χοροί, χοροί, να λάμπει ο αέρας, πλήθη πλήθη κόσμου… Εκεί συναντούμε Γιάννη Ρίτσο, Γιάννη Τσαρούχη, γινόμαστε φίλοι και χορεύουν οι ψυχές μας στο χρόνο!!!
…Όπου και να ταξιδέψω στην Ελλάδα, χορεύω μαζί της, πάνω απο χίλιους ελληνικούς λαϊκούς χορούς… «Χόρευαν ωραία οι Έλληνες / Τα ωραιότερα κοστούμια φορώντας / …Χόρευαν ωραία οι Έλληνες / Τα ωραιότερα λάθη φορώντας» λέμε σ’ ένα ποίημα…
“Π”: Υπήρξε κάποιο βιβλίο ή κάποιος ποιητής που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στο ν’ αρχίσετε να γράφετε ποίηση; Τι σας επηρεάζει, τι σας αναστατώνει, σας διεγείρει, σας εμπνέει στο να γράφετε;
Η.ΤΣ.: Ο ρόλος της ποίησης δεν έχει ρόλους ή ο ρόλος της ποίησης δεν έχει ρόλους, έχει όλη την ψυχή του κόσμου, όσα αναπνέουν, φωτίζονται, ξυπνούν την πλάση, σε απέραντες εκτάσεις ασταμάτητα… Όλα τούτα έρχονται να μας συναντήσουν σκληρά και τρυφερά, να πληθαίνει η παρέα, το σώμα, να πονέσουν για να σωθούν στο χαρτί και να χαρούν αναγνώσεως… Πώς να το πω και να μην τρομάξουμε! Η ποίηση παραληρεί μες στα σφιχτοδεμένα όνειρα, που λύνονται μόνο με πράξεις ωφέλιμες, πως όλες οι εμπνεύσεις άνθρωποι θέλουν να γίνω, είναι η ροή του χρόνου που είμαι εγώ…
“Π”: Σε ποιό αναγνωστικό κοινό απευθύνονται τα βιβλία σας, μιας και κυκλοφορούν και σε άλλες γλώσσες;
Η.ΤΣ.: Εννοείτε πως έχουν μεταφραστεί ποιήματά μου σε άλλες γλώσσες, όχι πως έγραψα σε άλλη γλώσσα! Πάντως ο πρώτος αναγνώστης, ο πρώτος αντίπαλος είμαι εγώ και δεν απευθύνομαι, ευθύνομαι… Σε ώριμη ηλικία , φαίνεται ολοκάθαρα αυτό… Όπως και το αναγνωστικό κοινό, από την προσωπική διαδρομή μου, μόνο στο μέλλον αντιλαμβάνομαι υπάρχει ,αλλά είμαι ευτυχής της σήμερον, για όσες αγκάλες ανοίγουν αναγνώσεως…
“Π”: Ένας στίχος που σας αγγίζει ιδιαίτερα…;
Η.ΤΣ.: Έναν στίχο; Δέκα σας παρακαλώ και σας χαμογελώ…
– Η διαιώνιση του είδους, εκατονταπλάσια τα λάθη μας.
– Είναι δυστυχία το μέλλον να μην έχει παρόν.
– Τάχα δεν ηττηθήκαμε στο τέλος της αγάπης.
– Πως και οι άλλοι πιθανότητες είναι, που θέλουν να ζήσουν.
– Ό,τι βία γεννά, μη γεννηθείτε ακόμα.
– Όσο παιδεύεσαι στα μέγιστα, τόσο παιδεύουν τα ελάχιστα.
– Δεν δικαιώνεσαι με κέρδη, δεν αγαπάς από πριν.
– Με λίγα σύννεφα στα μάτια, όλος ο ντουνιάς βροχή.
– Όλες οι λέξεις πέρασαν μαζί μου το ποτάμι.
– Από τον Άδη έρχομαι, δεν έχει αμαρτίες.
“Π”: Οι καιροί αλλάζουν. Αλλάζει και ο ποιητής; Στον κατ’ εξοχήν επικοινωνιακό μας αιώνα, χρειάζεται επικοινωνία ή έκφραση, κατά τη γνώμη σας;
Η.ΤΣ.: Οι καιροί αλλάζουν κι «όλο τα ίδια μένουν» έλεγε ο Ν. Παπάζογλου, πόσο μάλλον οι ποιητές! Μπα! Κουβαλάμε την παιδικότητα μας, το ίδιο αίμα μας, επιθυμίες που δεν πραγματώθηκαν από τότε και όσα ο νους υλοποίησε, εξαργυρώνοντάς μας αλύτρωτα… Το τέλος πάντα διαγράφει την αρχή και η αρχή αρχίζει αμαρτωλά… Τι ωφελεί η τόση επικοινωνία, αφού τώρα είσαι ξένος και μας αρνείται η ξενιτειά…
Πλήθαινε ο κόσμος, πλήθαινε και το κακό μας ήδη χάλι… Τίποτα δεν μας έλκει. Όμως και πάλι όλα ανθρώπινα είναι, ας είναι δια παντός ασυγχώρητα… Των αιώνων αδυναμίες μας, ασυμφωνίες μας, μέτριες μοναδικότητες μας… Και πέφτουν ερωτήματα και δεν σηκώνονται ποτέ, κανείς δεν τα «σηκώνει»…
Χρειάζομαι; Χρειάζεσαι; Χρειάζεται; Πόσο πονά η γέννηση, έχει όμως ακλόνητο άλλοθι το πέρασμα, μεθώντας η επικοινωνία, μας αγαπά τελικά, όλα αγάπης τυράνια είναι και δικαίωσης …
Δεν θα αλλάξουν τα πράγματα με τέτοιο νου και γνώση ολισθαίνουμε τάχιστα, όλο και περισσότερο, δεν εμπιστεύεται κανείς κανέναν, δεν κοινωνικοποιούνται ανάγκες, οι ιδιώτες πώς να το πεις και να τ’ ακούσεις, γιατί να το πεις, γιατί να το ακούσεις: «Φονιάδες των λαών νοικοκυραίοι». Μην ταράζεστε τόσο, ισχύει… Η ιδιοκτησία είναι το χειρότερο αγαθό, η οικογένεια αθεράπευτα… Ας σταματήσω !!!
“Π”: Ποιό είναι αυτό που σας ενοχλεί περισσότερο;
Η.ΤΣ.: Η καταστράτευση αξιών. Ο πλούτος. Οι κλίκες. Οι τεμπελιές. Οι «αναρριχήσεως». Οι εξουσιαστές. Η εργατική τάξη που δεν αναγνωρίζει την τάξη της. Οι άτιμες τράπεζες. Οι δανειστές που έχουν κι άλλα τόσα θέλουν. Ο ξεδιάντροπος πόλεμος και όσους τον αγαπούν και τον προτείνουν. Τα ψέμματα ψωμιά. Την τέχνη όταν εμπορεύεται.
Και ποιά δημοκρατία κράχτη, σφάχτη ο Ευρώς… Ας σταθμεύσω ξόδεμα!
“Π”: Ο ποιητής Χέντερλιν έλεγε «εκεί όπου μεγαλώνει ο κίνδυνος, μεγαλώνει κι αυτό που σώζει». Συμφωνείτε; Η «πολιτική ορθότητα» είναι η χαρακτηριστική προοδευτική μορφή της πολιτικής κατά ενός φοβισμένου λαού;
Η.ΤΣ.: Η ερώτηση, από μόνη της είναι ένα πολιτικό δοκίμιο, ένας άταφος κόσμος, πόσες πλευρές έχει το σύμπαν, ένας λιμένος έρωτας, μια μάνα δίχως παιδιά, ένας εκδότης έμπορας, πατέρας σκοτωμένος, η κατανόηση πως τελειώνει η ζωή, οχυρωμένες οι ανοησίες, κλειστά μάνταλα, όλα «πολιτικώς ορθά» φυλακισμένα… Δεν απαντώ!
Μόνον που ο Χέντερλιν έλεγε: «Κι οι ποιητές τι χρειάζονται σ’ ένα μικρόψυχο καιρό; Ακριβώς στα σκοτάδια της νυχτός έχει χρέος ο ποιητής, Σαν ιερέας του Διόνυσου που είναι, να τραγουδήσει και να μην αδρανεί» (σε μετάφραση Τάκη Παπατσώνη). Έλεγε επίσης: «Ένας λαός μπορεί να δώσει τον καλύτερο εαυτό του / Όταν αυτοαναγκαστεί». Μακάρι, διότι ανοργάνωτος πάει εκεί που είναι…
“Π”: Τι αγαπάτε; Μας αγαπάτε;
Η.ΤΣ.: Τι αγαπάτε; Μας αγαπάτε; Κλείνουμε την συνέντευξη;
Ψηλές κορφές μας αγναντεύουν, οι νεκροί μας αγαπούν, τα άνθια οι ευωδιές μας, καρποί ώριμοι μας αγαπούν, νερά ξεδιψώντας τον τόπο, οι θάλασσες μυριάδες ψάρια κόσμος, η αρχαιοελληνική κληρονομιά, η ποίηση αιώνων, ρίζα όλων των θρησκειών αγάπη, τα πατρογονικά μαγιάτικα εργατικά στεφάνια, ο ήλιος μας τις νύχτες, οι έρωτές σαν ακορντεόν, φλογέρα, φυσαρμόνικα, οι λέξεις, οι στίχοι, τα ποιημάτια, κέρδη μας στις τράπεζες…
Ναι, σας αγαπώ, αν δεν λησμονάται η ποίηση, η αλήθεια, η αξία. Και όταν ο κόσμος καεί… Αναρωτιέμαι: Γιατί χιλιετηρίδες τώρα ο άνθρωπος, ακόμα δεν πήρε το μάθημά του!!! Αθώα σας λέω… Μην αγαπάτε όσο δεν πράττετε. Μακράν Τραπεζών εάν αγαπάτε. Να κλείσουμε την κουβέντα μας; Ναι! Και εξομολογούμαι: Κάθε συνέντευξη με οργώνει, με σπέρνει, με θερίζει.
