Ανάφη: Το Γιβραλτάρ του Αιγαίου

Μερικές από τις ομορφότερες παραλίες των Κυκλάδων, μια Χώρα αστραφτερή που δύσκολα ξεχνάς, μονοπάτια που διατρέχουν το άγονο τοπίο και συναντούν ένα σπουδαίο αρχαίο παρελθόν, καλές τουριστικές υποδομές και παρεΐστικη ατμόσφαιρα. Η Ανάφη προτάσσει τα άγνωστα κάλλη της πλάι στη διάσημη Σαντορίνη και κλέβει τις εντυπώσεις!

Η Ανάφη, ένα από τα ομορφότερα νησιά της άγονης γραμμής, γοητεύει τους επισκέπτες της -που συνήθως δεν έρχονται τυχαία- με την αγριάδα του τοπίου της και την απλότητα της φιλοξενίας της, προσφέροντας μια γνήσια εναλλακτική άποψη για τον τουρισμό. Σε έκταση μόλις 40 τετραγωνικών χιλιομέτρων η Ανάφη συγκεντρώνει ασυνήθιστα πολλές φυσικές ομορφιές και αξιοθέατα.

Στη μυθολογία η Ανάφη υπήρξε το καταφύγιο των θαλασσοδαρμένων Αργοναυτών, ενώ στις μέρες μας είναι το καταφύγιο όσων αναζητούν να ξεφύγουν για λίγο από την κούραση του πολιτισμού. Για τον λόγο αυτό η Ανάφη έχει κάθε χρόνο πιστούς οπαδούς που εκτιμούν ιδιαίτερα την άγρια ομορφιά της και τους χαλαρούς ρυθμούς της καθημερινότητάς της.

Τα αξιοθέατα της χώρας και οι ανεμόμυλοι

Ο μοναδικός οικισμός του νησιού που κατοικείται χειμώνα – καλοκαίρι είναι η Χώρα. Κτισμένη αμφιθεατρικά, βρίσκεται στο κέντρο του νησιού και απέχει 3 χλμ. από το λιμάνι του Αγίου Νικολάου.

Έχει χτιστεί στα ερείπια βενετσιάνικου κάστρου του 13ου αιώνα, στην κορυφή ενός λόφου και εντυπωσιάζει με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της και την απεριόριστη θέα της.

Το Κάστρο, που ίδρυσε στην ίδια θέση ο οίκος των Κρίσπι, ήταν παρατηρητήριο προς το Κρητικό Πέλαγος και τη Σαντορίνη.

Τα κατάλευκα σπιτάκια με τους θόλους, οι λουλουδιασμένες αυλές και τα στενά δρομάκια με τα ασβεστωμένα σκαλοπάτια, θυμίζουν τη συνοικία «Αναφιώτικα» κάτω από την Ακρόπολη της Αθήνας, η οποία κτίστηκε από κατοίκους της Ανάφης που μετοίκησαν εκεί τις δεκαετίες του 1860 και ’70.

Στα αξιοθέατα της Χώρας ανήκουν και οι γραφικοί ανεμόμυλοι που βρίσκονται στην πλαγιά του λόφου. Οι εκκλησίες ενσωματωμένες στον οικισμό δεν ξεχωρίζουν από τα σπίτια και είναι όλες σχεδόν ίδιες, μονόχωρες και καμαροσκέπαστες.

Πιο ενδιαφέρουσες είναι οι εκκλησίες του Αγίου Νικολάου με τέμπλο και εικόνες του 18ου αιώνα, του Τιμίου Σταυρού με την εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου του 10ου αιώνα, του Αγίου Σπυρίδωνα και των Αγίων Αναργύρων.

Η αρχαιολογική συλλογή Ανάφης περιλαμβάνει ενδιαφέροντα ευρήματα από τους αρχαιολογικούς χώρους του νησιού.

Στο ανατολικό τμήμα του νησιού, στην κορυφή του λόφου Καστέλι, βρέθηκαν ίχνη από την αρχαία πόλη της Ανάφης. Η πόλη-κράτος των Αναφαίων ιδρύθηκε πιθανότατα τον 8ο π.Χ. αιώνα από Δωριείς αποίκους. Είναι ορατή η οχύρωσή της και εκτεταμένα τα κατάλοιπα του νεκροταφείου της. Στους πρόποδες του ίδιου λόφου, βρίσκεται το ξωκλήσι της Παναγίας του Δόκαρη, στον νότιο τοίχο του οποίου έχει ενσωματωθεί μαρμάρινη ρωμαϊκή σαρκοφάγος. Νοτιότερα από το Καστέλι, στον όρμο Καταλυμάτσα, βρίσκεται το επίνειο της αρχαίας πόλης, το οποίο δεν έχει ανασκαφεί καθώς μεγάλο μέρος του είναι βυθισμένο στη θάλασσα. Συνδεόταν με την πόλη με δρόμο παρακλάδι της ιεράς οδού. Επιτύμβια γλυπτά, πολλά από τα οποία σώζονται σε καλή κατάσταση και άλλα ευρήματα βρίσκονται στην Αρχαιολογική Συλλογή στη Χώρα. Για να προσεγγίσετε το Καστέλι, θα ακολουθήσετε το μονοπάτι που ξεκινά από τη σήμανση στον δρόμο Χώρας – Μοναστηρίου. Η πιο διάσημη επίσκεψη στο νησί γίνεται στη Μονή Ζωοδόχου Πηγής, στους πρόποδες του βράχου Κάλαμος, που είναι κτισμένη στα ερείπια του ναού του Αιγλήτου Απόλλωνα. Το καθολικό του μοναστηριού υψώνεται πάνω στα θεμέλια του αρχαίου ναού, ενώ το αρχαίο οικοδομικό υλικό, καλοδουλεμένοι πλίνθοι από μάρμαρο ή ντόπιο λίθο, είναι εμφανές στις εγκαταστάσεις του μοναστηριού. Οι περισσότερες εικόνες είναι έργα του Νικολάου Καραβία από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ανάμεσα στις οποίες και η σαφώς πρωιμότερη εικόνα της Καλαμιώτισσας με την αργυρεπίχρυση επένδυση.

Ο υψηλότερος μονόλιθος της ανατολικής Μεσογείου

Στην ανατολική άκρη του νησιού, δεσπόζει ο Κάλαμος, ένας τεράστιος μονόλιθος -ο μεγαλύτερος της Μεσογείου μετά το Γιβραλτάρ- που αποτελεί το εντυπωσιακότερο φυσικό αξιοθέατο του νησιού και βέβαια πρόκληση για τους αναρριχητές. Μάλιστα, ο Γάλλος περιηγητής του 18ου αι., Τουρνεφόρ, τον αποκαλεί τον πιο τρομακτικό βράχο του κόσμου.

Στην κορυφή του Καλάμου (460μ.), στην οποία οδηγεί μονοπάτι από τη Μονή Ζωοδόχου Πηγής, βρίσκεται η μονή της Παναγίας της Καλαμιώτισσας, που κτίσθηκε το 1715, δίπλα σε ερείπια μεσαιωνικού οχυρού. Η θέα είναι συγκλονιστική. Στον Κάλαμο βρίσκεται και το Δρακοντόσπηλο, ένα ενδιαφέρον σπήλαιο με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, που όμως είναι πολύ δύσκολα προσβάσιμο.

Πεζοπορία σε πανέμορφα μονοπάτια

Η μοναδική οδική διαδρομή του νησιού είναι αυτή που ενώνει τη Χώρα με το λιμάνι. Ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσετε τις ομορφιές της Ανάφης είναι οι πεζοπορίες σε πανέμορφα μονοπάτια που μυρίζουν θυμάρι και φασκόμηλο. Οι πιο ενδιαφέρουσες πεζοπορικές διαδρομές είναι οι παρακάτω:

Χώρα – Καστέλι – Κάτω Μονή Καλαμιώτισσας: Διαδρομή προς το ανατολικό τμήμα του νησιού, που περνάει από τον λόφο Καστέλι με τα λείψανα της αρχαίας πόλης, συνεχίζει προς τo πανέμορφο τοπίο της Χερσονήσου του Καλάμου, που περιλαμβάνεται στο δίκτυο Φύση (Natura) 2000 και καταλήγει στην Κάτω Μονή της Παναγίας της Καλαμιώτισσας στους πρόποδες του όρους του Καλάμου.

Κάτω Μονή Καλαμιώτισσας – Ανω Μονή Καλαμιώτισσας: Το μονοπάτι διαρκεί περίπου μία ώρα, ξεκινά από τους πρόποδες του Καλάμου και οδηγεί προς την κορυφή του, όπου βρίσκεται η Ανω Μονή της Παναγίας με την εκπληκτική θέα στο πέλαγος.

Χώρα – Αγιος Δημήτριος – Αγιος Αντώνιος: Διαδρομή που ξεκινάει από τη Χώρα και καταλήγει στο γραφικό εκκλησάκι το Αγίου Αντωνίου με τις τοιχογραφίες του 14ου αιώνα, στις ανατολικές ακτές του νησιού.

Χώρα – Σταυρός – Βίγλα – Παναγιά των Βουβών: Ενα μονοπάτι προς την ψηλότερη κορυφή του νησιού, τη Βίγλα, που στο παρελθόν υπήρξε παρατηρητήριο.

Χώρα – Βούνια – Βρύση: Διαδρομή που κατευθύνεται στη βόρεια πλευρά του νησιού και καταλήγει στη Βρύση, μία εντυπωσιακά καταπράσινη τοποθεσία.

Χώρα – Βαγιά – Λάκκοι: Περπάτημα προς τη δυτική πλευρά του νησιού, που καταλήγει στη Βαγιά με τις ιαματικές πηγές θείου, που όμως δεν αξιοποιήθηκαν ποτέ.

Πεντακάθαρα νερά, πολύχρωμες παραλίες

Οι παραλίες της Ανάφης δεν είναι οργανωμένες, ούτε είναι όλες αμμουδερές. Διαθέτουν όμως άγρια ομορφιά, πεντακάθαρα νερά, και μια αίσθηση ηρεμίας καθώς ποτέ δεν κατακλύζονται από κόσμο.

Στις νότιες ακτές θα συναντήσετε τις αμμουδερές παραλίες του Αγίου Νικολάου, το Κλεισίδι και το Κατσούνι.

Επίσης, μπορείτε να επιλέξετε την Καταλυμάτσα, τον Αγιο Ιωάννη, τον Μέγα Ποταμό και το Μοναστήρι. Από τις πιο όμορφες παραλίες, στη νότια πλευρά είναι και οι Αγιοι Ανάργυροι με το ομώνυμο εκκλησάκι.

Βόρεια βρίσκονται οι βραχώδεις παραλίες Χάλαρα, Βρύση και Λιβόσκοπος. Προσφέρονται για ψάρεμα, ψαροντούφεκο και υποβρύχια παρατήρηση, ωστόσο θα πρέπει να τις επισκεφτείτε με σκάφος ή μέσω του δικτύου μονοπατιών.

Ο γύρος του νησιού με σκάφος

Η εξερεύνηση του νησιού με ιστιοπλοϊκό δίνει την ευκαιρία για κολύμπι σε μοναδικές, παρθένες παραλίες. Η εξερεύνηση μπορεί να επεκταθεί και νοτιότερα από την Ανάφη, στα μικρά νησάκια που την περιβάλλουν και να αποτελέσει μια ευχάριστη περιπέτεια: στη μικρή Αναφοπούλα, που είναι ο «δορυφόρος» του νησιού, ή στα Μεγάλο και Μικρό Φτενό, την Παχιά ή Αναφόπουλο, τη Μακρυά, την Ανυδρο, την Πούντα του Δραπάνου.

Ο περίπλους του νησιού είναι περίπου 17 μίλια. Μπορείτε να ξεκινήσετε από το λιμάνι και να πάτε προς τα ανατολικά ακολουθώντας τη νότια ακτογραμμή. Πηγαίνοντας στα ανοιχτά θα κατευθυνθείτε στη βραχονησίδα Φτενά, όπου βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Πέτρου, χτισμένο πάνω σε αρχαία ερείπια.

Κάνοντας τον γύρο του βράχου Κάλαμος θα βρεθείτε στην ανατολική ακτογραμμή του νησιού συναντώντας τα Χάλαρα, μια μικρή βοτσαλωτή παραλία, με δύο μεγάλους βράχους μπροστά. Μετά θα δείτε στην άκρη της πλαγιάς τον Αγιο Αντώνιο, το μοναδικό βυζαντινό εκκλησάκι του νησιού. Βόρεια είναι ο Αγιος Γεώργιος, το παλιό λιμάνι, και πιο πάνω από τον όρμο του Αγίου Γεωργίου θα συναντήσετε την πιο αξιόλογη παραλία, της βόρειας ακτογραμμής, τον Λιβόσκοπο.

Η θαλάσσια διαδρομή περνά έπειτα από το Δρέπανο και το βόρειο ακρωτήρι και γυρίζοντας στο δυτικό κομμάτι, με θέα πια τη Σαντορίνη, θα συναντήσετε τον όρμο Καλαγκάθι και τη μικρή παραλία Πράσα.

Αγκυροβολήστε στον Αγιο Νικόλαο, το μοναδικό λιμάνι του νησιού. Ο βυθός είναι αμμώδης και προσφέρει καλό κράτημα. Υπάρχει μια μικρή προβλήτα, αλλά συνήθως είναι κατειλημμένη από τα καΐκια. Καύσιμα θα μπορέσετε να προμηθευτείτε ύστερα από συνεννόηση (Χάλαρης Ρουσσέτος, τηλ. 6977008251). Εναλλακτικά μπορείτε να πιάσετε αρόδου στις νότιες παραλίες του νησιού.

Η άγρια φύση και τα γεράκια της Ελεωνόρας

Το νησί, αν και στο μεγαλύτερο μέρος του πετρώδες και άνυδρο, διαθέτει κάποιες περιοχές με πηγαία νερά και καλλιεργήσιμα εδάφη, όπου ευδοκιμούν κυρίως τα ελαιόδεντρα. Σε πολλά σημεία υπάρχουν πηγές γύρω από τις οποίες αναπτύσσονται μικρές εκτάσεις εύφορης γης που δημιουργούν έντονη αντίθεση με το ξηρό και άγονο τοπίο. Οι περιοχές Κάλαμος και Ρούκουνας έχουν ενταχθεί στο περιβαλλοντικό δίκτυο Natura 2000.

Στις απόκρημνες πλαγιές της Ανάφης, όπως στον Κάλαμο και τις βραχονησίδες Φτενά, Μακριά και Παχιά, φωλιάζει ο μαυροπετρίτης, το γεράκι του Αιγαίου. Γνωστός και ως βαρβάκι, είναι μεταναστευτικό πουλί που έρχεται στη Μεσόγειο τον Απρίλιο και στα τέλη Οκτωβρίου επιστρέφει στη Μαδαγασκάρη και τα άλλα νησιά του Ινδικού για να ξεχειμωνιάσει.

Στην Ανάφη αναπαράγεται το 85% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ  υπολογίζεται ότι φιλοξενεί περίπου 300 ζευγάρια. Σ’ αυτή την περιοχή του Αιγαίου ζει ακόμη το σπάνιο είδος του αιγαιόγλαρου, που είναι το μόνο είδος γλάρου που ζει αποκλειστικά στη Μεσόγειο. Στην Ανάφη, το είδος αναπαράγεται στις νησίδες γύρω από το νησί.

Στις περιοχές που υπάρχουν καλλιέργειες θα συναντήσετε τις γραφικές «κατοικιές», που είναι οι περιστασιακές κατοικίες των αγροτών στις περιόδους του θέρους, του τρύγου κ.λπ.

Κάθε κτήμα έχει και την «κατοικιά» του, το φουρνόσπιτό του και αυτό που τις κάνει να διαφέρουν από τις αγροικίες των Κυκλάδων είναι οι μεγάλοι φούρνοι που χρησιμοποιούνταν για το ψήσιμο των κρίθινων παξιμαδιών, των λεγόμενων «παύλων».

Οι Αργοναύτες και ο Απόλλωνας

Η Ανάφη πήρε το όνομά της από τον Ιάσωνα, τον αρχηγό των Αργοναυτών. Οι Αργοναύτες καθώς επέστρεφαν από την Κολχίδα, διασχίζοντας το Κρητικό Πέλαγος για να μπουν στο Αιγαίο, μια νύκτα κατασκότεινη, δίχως άστρα και φεγγάρι, έπεσαν πάνω σε σφοδρή κακοκαιρία. Η άγρια θάλασσα και οι δυνατοί άνεμοι οδηγούσαν την Αργώ στην καταστροφή, καθώς οι Αργοναύτες δεν μπορούσαν να την κατευθύνουν. Τότε ο Ιάσων σήκωσε τα χέρια στον ουρανό και παρακάλεσε τον Απόλλωνα να τους σώσει τάζοντάς του. Ο θεός έριξε ένα βέλος μπροστά τους, ο κόσμος ολόγυρα έλαμψε μεμιάς και οι Αργοναύτες είδαν ξαφνικά να αναφαίνεται ένα μικρό νησί, όπου και προσάραξαν. Με την ανατολή του ηλίου, στο πρώτο άλσος που συνάντησαν, ίδρυσαν βωμό για να τιμήσουν τον Απόλλωνα Αιγλήτη για τη σωτήρια αίγλη (λάμψη) που έριξε μέσα στην καταιγίδα. Το νησί ονομάστηκε Ανάφη γιατί αναφάνηκε μέσα στη θάλασσα και έκτοτε ο θεός λατρεύτηκε ως Αναφαίος ή Αιγλήτης (τω παρά προσδοκιών Αναφανήναι). Κάθε χρόνο οι αρχαίοι κάτοικοι του νησιού τιμούσαν τον Απόλλωνα με μια γιορτή που ονομαζόταν Υακίνθεια.

Εκδηλώσεις & πανηγύρια

Κάθε καλοκαίρι, από τις 15 Αυγούστου μέχρι τις 8 Σεπτεμβρίου, η Κοινότητα Ανάφης και ο Σύνδεσμος Αναφιωτών διοργανώνουν τους αθλητικούς αγώνες «Αργοναυτικά», που ολοκληρώνουν τις εκδηλώσεις τους με μεγάλο γλέντι στη Χώρα. Αλλη ευκαιρία για διασκέδαση στο νησί δίνει το πανηγύρι της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Καλαμιώτισσας στις 7 και 8 Σεπτεμβρίου.

Νέλλη Καψή

ethnos.gr