Η σιωπή… δεν είναι πάντα χρυσός !

Με αφορμή το πρόσφατο τραγικό δυστύχημα στην Εγνατία οδό, πολύ κοντά στον κόμβο της Βέροιας, γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά και άλλα τόσα αποσιωπήθηκαν. Παρουσιάστηκε μια «πραγματικότητα», που αφορά περισσότερο στην εικόνα, παρά στα γεγονότα. Το αίσθημα αγανάκτησης των πολιτών, σχετικά με την αντιμετώπιση της τραγωδίας αυτής από τα μέσα ενημέρωσης – ιδιαίτερα τα μεγάλα – είναι απόλυτα δικαιολογημένο και αιτιολογημένο. Όσο προφανής είναι ευθύνη του οδηγού της μοιραίας νταλίκας, άλλο τόσο προφανής είναι και η ευθύνη των παραγόντων που εμπλέκονται στη διαδικασία έγκρισης και υλοποίησης μέτρων ασφάλειας. Η ολιγωρία – αδιαφορία αυτή, έμεινε στη σκιά.

Αποτελεί χρέος απέναντι στα θύματα, αλλά και προκειμένου να αποφευχθούν στο μέλλον παρόμοιες οδυνηρές καταστάσεις, η προσέγγιση της πραγματικότητας – μιας πραγματικότητας που δε χωρά στα αργυρώνητα μέσα των μεγαλοαστών !

Η χώρα διαθέτει νομοθεσία*, που αφορά στο σχεδιασμό και στην σήμανση εκτελούμενων έργων κατά μήκος υφιστάμενων οδών, θα γίνει προσπάθεια ερμηνείας των σχετικών νόμων, όσο πιο κατανοητά είναι δυνατόν, ώστε να χυθεί φως στο τραγικό περιστατικό της Βέροιας.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Όταν η κυκλοφοριακή λειτουργία σε υφιστάμενες οδούς επηρεάζεται κατά τη διάρκεια εκτέλεσης έργων, απαιτείται η λήψη κατάλληλων μέτρων που να ελαχιστοποιούν την όχληση των χρηστών της οδού και να εξαλείφουν τον κίνδυνο ατυχημάτων. Αυτά τα μέτρα θα πρέπει να προβλέπουν και να εξαλείφουν κάθε αστοχία μεταξύ των έργων και της εξυπηρέτησης των χρηστών της οδού.

Στην παράλληλη δραστηριότητα, λειτουργία οδού και λειτουργία εργοταξίου, πρέπει να επιτυγχάνεται μια ισορροπία μεταξύ των δύο Λειτουργιών.

ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ
Με τον όρο «εργοταξιακή ζώνη», νοείται κάθε περιοχή του οδικού δικτύου, η οποία άμεσα ή έμμεσα επηρεάζεται από εκτελούμενα έργα και τα οποία έργα μεταβάλλουν με οποιοδήποτε τρόπο, τις κανονικές συνθήκες κυκλοφορίας. Η εργοταξιακή ζώνη είναι έννοια ευρύτερη από την “περιοχή έργων” και αναφέρεται σε όλη την έκταση στην οποία είναι αναγκαία η τοποθέτηση συστημάτων πληροφόρησης και ρύθμισης, πέραν της περιοχής των έργων.

Ο σκοπός της εργοταξιακής σήμανσης είναι η έγκαιρη ενημέρωση και προειδοποίηση των οδηγών για τους επερχόμενους κινδύνους /αλλαγές στις συνθήκες κυκλοφορίας.

Ο σχεδιασμός διαμόρφωσης των εργοταξιακών ζωνών ανάλογα με τη διάρκεια και το είδος των εκτελούμενων έργων, κατατάσσεται σε δυο βασικές κατηγορίες :

◘ Εργοτάξια Μακράς Διάρκειας.

◘ Εργοτάξια Μικρής Διάρκειας.

Η περίπτωση που μας αφορά, ανήκει στη δεύτερη κατηγορία έργων σε αυτοκινητοδρόμους (Εργοτάξια Μικρής Διάρκειας). Η νομοθεσία προβλέπει διάφορους τρόπους σήμανσης (διατίθενται Τυπικά Σχέδια), για τις παρακάτω περιπτώσεις:

1. Κλείσιμο δεξιάς λωρίδας

2. Κλείσιμο αριστερής λωρίδας

3. Κλείσιμο δεξιάς και μεσαίας λωρίδας

4. Εργασία στο έρεισμα της οδού

Η σήμανση των εκτελούμενων έργων πρέπει να ακολουθεί τις θεμελιώδεις αρχές σήμανσης, ώστε η διέλευση των οχημάτων από την περιοχή εκτέλεσης των έργων να πραγματοποιείται με ασφάλεια, μεταξύ άλλων προβλέπει:

● να επισύρει την προσοχή των οδηγών με έγκαιρη και σταδιακή ενημέρωση,

● να μεταδίδει ένα απλό μήνυμα προειδοποιώντας για τη μορφή και το είδος του εμποδίου,

● να προκαλεί το σεβασμό από στους χρήστες της οδού κερδίζοντας την αξιοπιστία τους,

● να προσφέρει επαρκή χρόνο για την ανταπόκριση των οδηγών, ώστε να μην αιφνιδιάζονται και να μην εξαναγκάζονται σε απότομους ελιγμούς,

● να δίνεται η αναγκαία πληροφόρηση με επαναλαμβανόμενες πινακίδες, ανά αποστάσεις που δεν θα υπερβαίνουν σε καμιά περίπτωση τα 1000 m,

● να τηρείται αυστηρά η βασική αρχή:

«Δεν επιτρέπεται να λείπει, αλλά και να μην υπάρχει, ούτε μία επιπλέον πινακίδα από τις απολύτως απαραίτητες».

ΖΩΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΡΓΟΤΑΞΙΟΥ

● Ζώνη Προειδοποίησης

Είναι η περιοχή η οποία, προετοιμάζει τους οδηγούς για τις αλλαγές που θα συναντήσουν (λόγω του εργοταξίου) στη διατομή, στα γεωμετρικά χαρακτηριστικά και στις συνθήκες κυκλοφορίας. Σε αυτοκινητοδρόμους, το μήκος της ζώνης είναι: 800 έως 2000 m, ενώ η μείωση του ορίου ταχύτητας γίνεται με βήμα: 20 km/h.

ΜΕΛΕΤΗ ΣΗΜΑΝΣΗΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΕΚΤΕΛΟΥΜΕΝΩΝ ΕΡΓΩΝ
Η μελέτη σήμανσης και ασφάλισης, σε εργοτάξια κατά μήκος οδού εν λειτουργία, εκπονείται από μηχανικό, κάτοχο μελετητικού πτυχίου στην κατηγορία των συγκοινωνιακών έργων, με μέριμνα και ευθύνη του αναδόχου του έργου, και εγκρίνεται από την Υπηρεσία.

Για τις προτεινόμενες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις κατά τη διάρκεια των έργων, είναι σκόπιμο να ζητείται και η γνώμη της αρμόδιας Δ/νσης Τροχαίας για τα κυκλοφοριακά προβλήματα στην περιοχή του εργοταξίου, πριν από την ολοκλήρωση της σχετικής μελέτης.

Η συνεργασία με την Τροχαία θα γίνεται πριν από την υποβολή, για την αστυνομική αδειοδότηση, της εγκεκριμένης από την Υπηρεσία μελέτης, με σκοπό να δοθεί η ευκαιρία στην αρμόδια Τροχαία να προσφέρει τυχόν χρήσιμες παρατηρήσεις για τις κυκλοφοριακές συνθήκες της περιοχής.

Ο σχεδιασμός που προκύπτει από τη μελέτη πρέπει να συμμορφώνεται με τα παρακάτω :

α. τις διατάξεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας και της νομοθεσίας περί εκτέλεσης έργων

β. τις απαιτήσεις του τεύχους του σχετικού νόμου «ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ & ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΗΜΑΝΣΗΣ ΕΚΤΕΛΟΥΜΕΝΩΝ ΕΡΓΩΝ»

γ. την υποχρέωση, να προβλέπεται ταχεία και ασφαλής διέλευση οχημάτων έκτακτης ανάγκης (ασθενοφόρα, πυροσβεστικά, περιπολικά αστυνομίας κλπ.).

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΛΕΓΧΟΥ
Εφαρμογή Εγκεκριμένης Μελέτης Εργοταξιακής Σήμανσης και Ασφάλισης

Όταν το εργοτάξιο είναι έτοιμο, πριν από την έναρξη των εργασιών ο ανάδοχος ενημερώνει την Υπηρεσία, προκειμένου ο επιβλέπων μηχανικός να ελέγξει επιτόπου την εφαρμογή της εγκεκριμένης μελέτης της εργοταξιακής σήμανσης-ασφάλισης.

Ο ανάδοχος, σε όλη τη διάρκεια λειτουργίας του εργοταξίου προβαίνει σε τακτικούς ελέγχους για να διαπιστώνει ότι όλα τα στοιχεία σήμανσης-ασφάλισης βρίσκονται στη σωστή θέση και σε καλή λειτουργική κατάσταση.

Παράλληλα η Υπηρεσία οφείλει να προβαίνει επίσης σε τακτικούς ελέγχους, για να εξακριβώνει τη συμμόρφωση του αναδόχου με τα προαναφερόμενα.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΙΔΙΚΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ
Κατά την προετοιμασία του χρονοδιαγράμματος εργασιών, ο ανάδοχος κατασκευαστής εντός το πολύ δυο μηνών πριν την προγραμματισμένη ημερομηνία έναρξης των εργασιών υποχρεούται να:

α. εντοπίσει τις περιοχές του έργου στις οποίες δεν υπάρχει η δυνατότητα εφαρμογής των Τυπικών Σχεδίων.

β. ετοιμάσει για κάθε μια από αυτές τις περιπτώσεις μία πρόταση διάταξης εκτροπής της κυκλοφορίας, στην οποία θα περιλαμβάνονται όλα τα απαραίτητα στοιχεία σχεδιασμού (γεωμετρικά χαρακτηριστικά, όρια ταχύτητας, οριζόντια και κάθετη σήμανση και στοιχεία ασφάλισης), την οποία θα υποβάλλει στην Υπηρεσία για έγκριση.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΩΝ
Η εκτίμηση των κινδύνων για την οδική ασφάλεια οι οποίοι αφορούν, τόσο στο μετακινούμενο δημόσιο κοινό, όσο και στους εργαζόμενους εργοταξίων, βοηθούν στην ανάπτυξη μιας Στρατηγικής Διαχείρισης Κυκλοφορίας, προκειμένου να καταρτισθεί ένα Σχέδιο Διαχείρισης της Κυκλοφορίας.

Όπου αναγνωρίζεται κίνδυνος, πρέπει αυτός να απαλείφεται κατάλληλα από τις πρόνοιες του Σχεδίου Διαχείρισης Κυκλοφορίας, που υποβάλλεται από τον ανάδοχο του έργου στην Υπηρεσία προς έγκριση.

ΤΥΠΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ
Ο σχεδιασμός των διατάξεων κυκλοφοριακών ρυθμίσεων θα πρέπει να συμφωνεί με ένα από τα Τυπικά Σχέδια Σήμανσης Εκτελούμενων Έργων. Οι διατάξεις των Τυπικών Σχεδίων για εργοτάξια μικρής διάρκειας αποτελούν την τυπική και την ελάχιστη σήμανση κατά περίπτωση.

Σε αυτοκινητόδρομο στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η Λ.Ε.Α. (Λωρίδα Έκτακτης Ανάγκης) δε χρησιμοποιείται ως λωρίδα κυκλοφορίας για την εκτροπή, πρέπει να αποτρέπεται η χρήση της με τοποθέτηση πινακίδων – ανά διαστήματα 100 m – ώστε να παραμένει ελεύθερη.

Στο σχεδιάγραμμα που ακολουθεί περιγράφεται με σαφήνεια η σήμανση των εργοταξίων, ανάλογα με τον περιορισμό της κυκλοφορίας (αποκλεισμός μιας ή το πολύ δύο λωρίδων κυκλοφορίας). Πρέπει να τονισθεί, ότι δεν προβλέπεται από τα Τυπικά Σχέδια αποκλεισμός όλων των λωρίδων κυκλοφορίας σε αυτοκινητόδρομο !

1) Σύμφωνα με τη νεότερη νομοθεσία (Φ.Ε.Κ. 905 /20 Μαΐ 2011), επιβάλλεται η τοποθέτηση και δεύτερης πινακίδας περιορισμού ταχύτητας, στα 400 m από την πρώτη, στα αριστερά, όπως κινούνται τα οχήματα.

2) Στη περίπτωση αποκλεισμού δεξιάς και μεσαίας λωρίδας, ισχύουν τα ίδια, με την διαφορά ότι, επιβάλλεται η τοποθέτηση και δεύτερου οχήματος με φωτεινή σήμανση, σε απόσταση 200 m από το πρώτο.

1) Σύμφωνα με τη νεότερη νομοθεσία (Φ.Ε.Κ. 905 /20 Μαΐ 2011), επιβάλλεται η τοποθέτηση και δεύτερης πινακίδας περιορισμού ταχύτητας, στα 400 m από την πρώτη, στα αριστερά, όπως κινούνται τα οχήματα.

2) Στη περίπτωση αποκλεισμού δεξιάς και μεσαίας λωρίδας, ισχύουν τα ίδια, με την διαφορά ότι, επιβάλλεται η τοποθέτηση και δεύτερου οχήματος με φωτεινή σήμανση, σε απόσταση 200 m από το πρώτο.

ΤΟ ΔΟΓΜΑ
«Το κόστος, πρέπει να είναι πάντα το κυρίαρχο μέγεθος στις επιλογές μας, σε όλες τις δραστηριότητες μας!»

Η λειτουργία της Εγνατίας οδού, με γνώμονα το λιγότερο κόστος, πέρασε στα χέρια ιδιωτών, (η αναφορά αυτή κρίνεται σκόπιμη γιατί τελευταία οι αργυρώνητες «πένες», βλέπουν παντού το φάντασμα του Δημόσιου Τομέα) – ακολουθεί και η πώληση μέσω ΤΑΥΠΕΔ.

Κάτω απ΄ τον όρο «Λειτουργία», νοείται το σύνολο των ενεργειών, δραστηριοτήτων και διαδικασιών που απαιτούνται αφενός για την εξασφάλιση ασφαλούς και απρόσκοπτης κυκλοφορίας, και αφετέρου για την αποτελεσματική διαχείριση της κυκλοφορίας και την παροχή των αναγκαίων υπηρεσιών στους χρήστες της οδού.

Από την ιστοσελίδα της «ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε.» (Συντήρηση της Εγνατίας Οδού Δ1α/ο/8/60/12.07.2004 ΥΠΕΧΩΔΕ http://www.egnatia.eu/page/default.asp?id=3254),προκύπτει ότι για την υλοποίηση των εργασιών συντήρησης και λειτουργίας του οδικού δικτύου των αυτοκινητοδρόμων της (κύριου άξονα και καθέτων αξόνων), η «ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε.» έχει εγκατεστημένους κατόπιν σχετικών δημοπρατήσεων, έξι (6) Αναδόχους συντήρησης και λειτουργίας. Στο επίμαχο τμήμα της Εγνατίας Οδού, από κόμβο Παναγιάς μέχρι τον κόμβο Κλειδιού, ανάδοχος συντήρησης και λειτουργίας αναδείχθηκε η εταιρεία «ΑΕΓΕΚ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ Α.Ε.», με αρμόδια Περιφερειακή Υπηρεσία τη ΕΟΑΕ Γρεβενών, αρμοδιότητα της οποίας είναι ο έλεγχος της υπόψη αναδόχου εταιρείας.

Από την Απόφαση της Δ/ΝΣΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ (Αριθμ. Πρωτ. : 2502/2/320ζ ́-3/10/2014) προκύπτει, ότι για την διακοπή προσωρινά της κυκλοφορίας επί της Εγνατίας οδού , στο ύψος της Μέσης και στα δύο ρεύματα κυκλοφορίας την Κυριακή 05/10/2014 και κατά τις ώρες 09:30 ́ έως 09:40 ́ (διάστημα 10 λεπτών), προκειμένου να εκτελεσθεί το έργο του ΔΕΔΔΗΕ (διέλευση 3 εναέριων αγωγών Μέσης Τάσης), « οι ρυθμιστικές πινακίδες και λοιπές σημάνσεις θα τοποθετηθούν με μέριμνα του ανάδοχου του Έργου « ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΑΤΕ», ο οποίος θα αναλάβει και τα μέτρα τροχαίας σε συνεργασία με την «ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟ» και την Υπηρεσία μας ».

Επίσης στην ίδια Απόφαση ορίζεται ως «αποδέκτης για ενέργεια», για «τον έλεγχο της τοποθέτησης της απαιτούμενης σήμανσης και λήψη επιβαλλόμενων μέτρων τροχαίας, εφόσον απαιτείται, το ΤΜΗΜΑ ΤΡΟΧΑΙΑΣ ΒΕΡΟΙΑΣ ».

Από όσα αναλυτικά εκτίθενται παραπάνω και τη λοιπή σχετική νομοθεσία, προκύπτουν οι παρακάτω παρατηρήσεις – διαπιστώσεις :

Παρατήρηση 1η: Με σαφήνεια ορίζεται πως η μελέτη σήμανσης και ασφάλισης, όπως και η ευθύνη υλοποίησης των μέτρων σήμανσης, ανήκει αποκλειστικά στην Ανάδοχο εταιρεία, ωστόσο είναι επίσης ξεκάθαρο, ότι η ευθύνη έγκρισης της μελέτης και τήρησης των μέτρων τροχαίας, επιμερίζεται στην «Εγνατία Οδό Α.Ε.» και στο Τμήμα Τροχαίας Βέροιας.

Παρατήρηση 2η: Η ευθύνη λειτουργίας της Εγνατίας οδού στο συγκεκριμένο τμήμα ανατέθηκε από την «ΕΓΝΑΤΙΑ Α.Ε.» σε ιδιωτική εταιρεία, με αντικείμενο την «εξασφάλιση ασφαλούς και απρόσκοπτης κυκλοφορίας», την «αποτελεσματική διαχείριση της κυκλοφορίας», αλλά και την αστυνόμευση του χώρου ευθύνης της, και μάλιστα σε καθημερινή βάση, μηδέ των αργιών εξαιρουμένων.

Παρατήρηση 3η: Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός, ότι η Λωρίδα Έκτατης Ανάγκης (Λ.Ε.Α.) δεν παρέμεινε ελεύθερη – όπως σαφέστατα ο νόμος ορίζει – και που πιθανόν θα αποτελούσε διέξοδο για το όχημα στην τρελή του πορεία, που μπορεί να οφείλεται, είτε σε ανθρώπινο λάθος, είτε σε μηχανική βλάβη.

Παρατήρηση 4η: Έγινε άραγε, εκτίμηση των κινδύνων για την οδική ασφάλεια στα πλαίσια κατάρτισης Σχεδίου Διαχείρισης της Κυκλοφορίας; Αν ναι, τότε γιατί δεν τηρήθηκε;

Η έντονα κατηφορική κλίση του αυτοκινητόδρομου-και μάλιστα για πολλά χιλιόμετρα- αμέσως πριν το σημείο που επιλέχθηκε το καθολικό κλείσιμο, δεν προβλημάτισε!

Παρατήρηση 5η: Ακόμη και στην ευμενέστερη των περιπτώσεων Σήμανσης Εκτελούμενων Έργων σε αυτοκινητόδρομο (αποκλεισμός δεξιάς λωρίδας), η σήμανση για την ασφάλεια των εποχούμενων επιβάλλει μέτρα, τα οποία σε καμία περίπτωση δεν καταμαρτυρήθηκαν από τους ανθρώπους που είχαν φυσική παρουσία στο τραγικό συμβάν.

Παρατήρηση 6η: Η Εγνατία οδός δεν διαθέτει εξόδους – ακόμη και για τμήματα με έντονη κατωφέρεια όπως το συγκεκριμένο – πρόσβασης σε Ζώνες Έκτακτης Ανάγκης (ελεύθερους χώρους με αρνητική κλίση και άμμο), ώστε να σε περίπτωση μηχανικής βλάβης οχημάτων, οι οδηγοί να έχουν την επιλογή να εξέλθουν από τον οδικό άξονα, αποφεύγοντας την πρόκληση ατυχημάτων. Στη φάση της κατασκευής της «Εγνατίας Οδού», επικράτησε η λογική του «χαμηλού» κόστους, σήμερα πληρώνουμε πανάκριβα με κόστος ανθρώπινες ζωές.

Παρατήρηση 7η: Η ευθύνη που βαρύνει τον οδηγό της νταλίκας είναι δεδομένη και αναμφισβήτητα τεράστια. Εφόσον είχε διαγνώσει πρόβλημα στα φρένα (κατά δήλωσή του) είχε τη δυνατότητα να ελαττώσει ταχύτητα, ακόμη και να σταματήσει το όχημα, στο 12ο km από τα διόδια προς Βέροια, ο δρόμος παρουσιάζει αρνητική κλίση – Δεν το έπραξε. Επέλεξε να συνεχίσει το ταξίδι του σε δρόμο με έντονη κλίση κατωφέρειας,…ευελπιστώντας στην «καλή τύχη»; – Το αποτέλεσμα της επιλογής του, ανείπωτη τραγωδία.

Σίγουρα όμως, δεν ξεκίνησε αυτό το ταξίδι για να προκαλέσει μια τέτοια συμφορά, αυτό το διατύπωσαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι συνάδελφοί του, από το Συνδικάτο Επαγγελματιών Οδηγών Φορτηγών. Πως θα μπορούσε άλλωστε να φανταστεί, ότι μια σειρά από αστοχίες θα τον έφερναν απέναντι σε ένα ανθρώπινο τείχος, που η ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ και η ΑΝΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ όρθωσε μπρός στην τρελή πορεία του οχήματος που ο ίδιος είχε την ευθύνη χειρισμού του;

* Ευτυχώς δεν ήταν μουσουλμάνος, το μιντιακό «κράτος» των Αθηνών θα είχε σκίσει ιμάτια (καλτσόν) !