Πραγματοποιήθηκε στη Βέροια η εκδήλωση: “Η πυρκαγιά του 1917 και ο μετασχηματισμός της Θεσσαλονίκης”

Με μεγάλη επιτυχία, σε μια κατάμεστη αίθουσα, πραγματοποιήθηκε στις 9-5-2018, στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροιας, η εκδήλωση για την πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης του 1917. Στην εκδήλωση, που οργάνωσαν Οι Φίλοι του Βυζαντινού Μουσείου Βέροιας και η Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροιας, προβλήθηκε το ιστορικό ντοκιμαντέρ του κ. Γρηγόρη Βαρδαρινού «Θεσσαλονίκη 1917: η φωτιά που γέννησε μια πόλη». Ο κ. Βαρδαρινός ανήκει στη νέα γενιά των Ελλήνων σκηνοθετών, έχει κάνει σπουδές σε κορυφαία πανεπιστήμια της αλλοδαπής και παραμένει ιδιαίτερα σεμνός, όπως αποδείχθηκε στη συζήτηση που έγινε μετά την προβολή της ταινίας.

Το ντοκιμαντέρ αναβιώνει τεκμηριωμένα τα γεγονότα της πιο καταστροφικής πυρκαγιάς στην ιστορία της Θεσσαλονίκης, που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Πολέμου και τον τρόπο με τον οποίο η πόλη ξαναγεννήθηκε. Χρησιμοποιώντας αρχειακό υλικό (φωτογραφίες, φιλμ, καρτ ποστάλ, σχέδια, χάρτες), η αφήγηση στηρίζεται σε γραπτές μαρτυρίες της εποχής (εκθέσεις ξένων αποστολών, τηλεγραφήματα ανταποκριτών ελληνικών και ξένων εφημερίδων, συγγραφέων, το αρχείο του Γάλλου αξιωματικού και φωτογράφου Joseph Pigassou, κ.λπ.) που ζωντανεύουν μέσα από ένα συνεκτικό σενάριο. Πολύ σημαντικό ρόλο στην ταινία έχουν οι συνεντεύξεις των κκ. Αλέκας Καραδήμου – Γερόλυμπου, ομ. καθηγήτριας στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ, του κ. Βασίλη Κολώνα, καθηγητή στη Σχολή Αρχιτεκτόνων Παν. Θεσσαλίας, του κ. Γιάννη Επαμεινώνδα, αρχιτέκτονα και Δ/ντή του Πολιτιστικού Κέντρου της Εθνικής Τράπεζας στη Θεσσαλονίκη και του κ. Ευάγγελου Χεκίμογλου, Δρα Οικονομικής Ιστορίας και Δ/ντή του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης.

Όσοι παρακολουθήσαμε την ταινία αντιληφθήκαμε ότι η ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης, μετά την πυρκαγιά, είναι ένα εντυπωσιακό παράδειγμα συνολικής πολεοδομικής παρέμβασης που σχεδιάστηκε από την ομάδα του Ερνέστου Εμπράρ, η οποία χρησιμοποίησε τα πιο σύγχρονα νομικά και πολεοδομικά εργαλεία της εποχής, και υλοποιήθηκε χάριν στη βούληση, αποφασιστικότητα και ταχύτητα των Παπαναστασίου – Βενιζέλου. Οι κεντρικοί κάθετοι άξονες προς τη θάλασσα (Αριστοτέλους, Αγ. Σοφίας, Δημ. Γούναρη), οι αγορές κάθετα στην Αριστοτέλους (Άθωνος, Βλάλη), οι διαγώνιες χαράξεις (Δωδεκανήσου, Διοικητηρίου, Ιασωνίδου, Π. Πατρών Γερμανού), η επιλεκτική ανάδειξη των μνημείων (Ερμού, Π. Μελά, Μητροπ. Ιωσήφ, Αγ. Δημητρίου) η ανάμειξη των λειτουργιών (καταστήματα, γραφεία, κατοικίες) στο κέντρο της πόλης, η διατήρηση της Άνω Πόλης, ως μελλοντικός τουριστικός προορισμός, το περιαστικό δάσος του Σέιχ – Σου, η χωροθέτηση του Πανεπιστημίου εντός των τειχών, η μεταφορά του λιμανιού και των βιομηχανιών δυτικά, για να αποκτήσει η πόλη θαλάσσιο μέτωπο, όλα όσα σήμερα μας γοητεύουν στη Θεσσαλονίκη οφείλονται στην πολεοδομκή οξυδέρκεια του Εμπράρ και της ομάδας του. Προφανώς, δεν εφαρμόσθηκαν όλες οι προβλέψεις του σχεδίου. Όπως αναφέρει στην ταινία η κ. Γερόλυμπου, η κάτοψη στο κέντρο της πόλης των σχεδίων Εμπράρ υλοποιήθηκε σε μεγάλο ποσοστό, δεν τηρήθηκε όμως και αυξήθηκε η καθ’ ύψος επέκταση των κτιρίων (τροποποιητικά διατάγματα 1935 και 1954).

Ας σημειωθεί ότι τα μόνα ανθρώπινα θύματα της πυρκαγιάς που αναφέρθηκαν ήταν μια παρέα 6 μεθυσμένων Γάλλων στρατιωτών που παγιδεύτηκαν σε οινοπωλείο, ενώ υπήρξαν 300 περίπου τραυματίες.

Ακόμη, οι δύο Ελληνίδες από την υπαίθρια κουζίνα των οποίων ξεκίνησε η πυρκαγιά, οδηγήθηκαν το Νοέμβριο 1917 σε δίκη. Οι έρευνες των Αρχών και οι μαρτυρίες των γειτόνων (χριστιανοί, μουσουλμάνοι, εβραίοι) έδειξαν ότι δεν επρόκειτο για εμπρησμό από δόλο και έτσι αθωώθηκαν. Προφανώς, η διερεύνηση των αιτίων της πυρκαγιάς έγινε και από τις ξένες στρατιωτικές αρχές που στρατοπέδευαν στην πόλη, καθώς και από τις νομικές υπηρεσίες των ασφαλιστικών εταιρειών.Η καταστροφή δεν αποδόθηκε σε πολεμική ενέργεια ή εκ προθέσεως εμπρησμό και έτσι οι ασφαλιστικές, κυρίως βρετανικές εταιρείες, αποζημίωσαν τις ασφαλισμένες περιουσίες με ένα ποσό που συνολικά πλησιάζει τα 4.000.000 αγγλικές λίρες, ένα εξαιρετικά μεγάλο ποσό.