Η νεαρή Βεροιώτισσα Σοφία Σαββαΐδου, απόφοιτος του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ, καταπιάνεται στο παρακάτω κείμενο μ’ ένα θέμα εξαιρετικά ελκυστικό, την πραγματική ιστορία που κρύβεται πίσω από στίχους γνωστών τραγουδιών. Το κάνει με τη σοβαρότητα που απαιτεί κάτι τέτοιο, αλλά και με την εύστοχη γραφή της. Και προπαντός μας ανοίγει ένα παράθυρο στη σχέση της καλλιτεχνικής έμπνευσης και της πρόσληψης του καλλιτεχνικού έργου από τον αποδέκτη του μέσα από την υποκειμενική διεργασία που υφίσταται.
far
Ακούγοντας ένα τραγούδι πολλές φορές ανάλογα με την συναισθηματική μας κατάσταση το ερμηνεύουμε όπως εμείς θέλουμε και συνήθως πιστεύουμε ότι αυτό το νόημα ήθελε να “περάσει” και ο καλλιτέχνης. Κι όμως συχνά πέφτουμε έξω στις προβλέψεις μας. Παράδειγμα αποτελούν οι ιστορίες πίσω από τα παρακάτω πασίγνωστα κομμάτια του ξένου και του ελληνικού ρεπερτορίου, κάποιες από τις οποίες είναι πολύ σκοτεινές, λυπηρές ή αστείες, ρομαντικές και παράξενες.
“Απ’ το αεροπλάνο” – Κώστας Χατζής (1972)
Το κλασικό αυτό τραγούδι που όλοι νομίζουν ότι ο κανονικός του τίτλος είναι “Όταν κοιτάς από ψηλά”, είναι κατά μία άποψη αντιστασιακό, διότι οι στίχοι του γράφτηκαν από τη στιχουργό, Σώτια Τσώτου, με αφορμή το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967 και ενός περιστατικού που βίωσε στο αεροδρόμιο του Ελληνικού.
Η εν λόγω στιχουργός στα μέσα της δεκαετίας του 60’ βρίσκεται στην αρχή της καριέρας της ως δημοσιογράφος πολιτικού ρεπορτάζ στην εφημερίδα “Ελευθερία”. Η εφημερίδα κλείνει την ημέρα που γίνεται το πραξικόπημα και έτσι παίρνει την απόφαση να ψάξει την τύχη της στη Θεσσαλονίκη. Στο αεροδρόμιο αντιμετώπισε τη χούντα με το πιο άσχημο πρόσωπο. Υπάρχει στρατός παντού, άρματα μάχης και δεκάδες άνθρωποι υποβάλλονται στην εξευτελιστική διαδικασία του εξονυχιστικού ελέγχου. Η ίδια συλλαμβάνεται και υποβάλλεται σε εξαντλητική ανάκριση, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να χάσει και τη πτήση της.
Μετά από πολλές ώρες επιβεβαιώνεται ότι είναι αθώα και αφήνεται ελεύθερη και έτσι παίρνει την επόμενη πτήση για Θεσσαλονίκη. Κοιτάζοντας από ψηλά την εικόνα πολέμου που άφησε στο αεροδρόμιο, σκέφτεται ότι εκείνοι που προ ολίγου την φέρθηκαν σαν σκουπίδι, τώρα μοιάζουν με μυρμήγκια και τα σπίτια με σπιρτόκουτα.
“Αύγουστος” – Νίκος Παπάζογλου (1984)
Η ιστορία πίσω από το πολύ όμορφο και συνάμα μελαγχολικό τραγούδι του Παπάζογλου σχετίζεται με έναν ανεκπλήρωτο έρωτα του τραγουδιστή.
Τον Ιούνιο του 1978 γίνεται ο φονικός σεισμός στη Θεσσαλονίκη και το σπίτι του Νίκου Παπάζογλου συνιστάται ακατοίκητο λόγω ζημιών. Έτσι προτείνει στη γυναίκα του να φύγει Αμερική με τη νεογέννητη κόρη τους, στους συγγενείς τους, και αργότερα θα πήγαινε και ο ίδιος. Φτάνει ο Αύγουστος και ο Διονύσης Σαββόπουλος τον προσκαλεί στο εξοχικό του στο Πήλιο, όπου παραθέριζε με πολλούς φίλους.
Ο Παπάζογλου ερωτεύεται ένα νεαρό κορίτσι από την παρέα, αλλά επειδή δεν αντέχει να απατήσει την γυναίκα του και να προδώσει την οικογένεια του, αποφασίζει να επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη. Το μαρτύριο που νιώθει λόγω της έλξης του για αυτή την κοπέλα, γίνεται δημιουργία, αφού ήδη στην επιστροφή για το σπίτι το γνωστό κομμάτι ήταν έτοιμο.
“Ημερολόγιο” – Χρήστος Θηβαίος (1996)
Αυτό το συναισθηματικό τραγούδι “κρύβει” μια πολύ δυσάρεστη προσωπική εμπειρία του καλλιτέχνη.
Όταν ο Χρήστος Θηβαίος σπούδαζε Φιλολογία στην Ιταλία, είχε ερωτευτεί παράφορα μια γυναίκα πολύ μικρότερή του και την παρακαλούσε να βγούνε ραντεβού, αλλά εκείνη τον απέρριπτε για πολύ καιρό. Τελικά, η κοπέλα συνειδητοποίησε ότι ο Χρήστος ήταν ιδανικός για αυτήν και αποφάσισε, επιτέλους, να τον συναντήσει, αλλά καθώς πήγαινε, στον δρόμο, ένα ατύχημα της στοίχισε τη ζωή της. Εκείνο το βράδυ ο Θηβαίος καταρρακωμένος έγραψε τους στίχους από το “Ημερολόγιο”.
“Φραγκοσυριανή” – Γρηγόρης Μπιθικώτσης (1955)
Στο άκουσμα αυτού του άσματος, που γράφτηκε το 1935 από τον σπουδαίο ρεμπέτη Μάρκο Βαμβακάρη, που γίνεται τεράστια επιτυχία 20 χρόνια αργότερα από τη φωνή του αείμνηστου Γρηγόρη Μπιθικώτση, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο δημιουργός αναφέρεται σε κάποια γυναίκα που του σημάδεψε τη ζωή.
Στην πραγματικότητα, ο μεγάλος ρεμπέτης διηγείται μια προσωπική ιστορία πίσω από τη μεγάλη του έμπνευση. Ο Βαμβακάρης καταγόταν από τη Σύρο και κάθε καλοκαίρι πήγαινε στο νησί για να παίξει και να γλεντήσει ο κόσμος. Ένα από αυτά τα βράδια καθώς έπαιζε μουσική, σήκωσε το βλέμμα του από κάτω, πράγμα που δεν έκανε ποτέ γιατί δεν μπορούσε να κοιτάει τον κόσμο όταν έπαιζε, και αντίκρισε μια πολύ όμορφη κοπέλα. Έχοντας μέχρι το τέλος της βραδιάς τα μάτια του καρφωμένα στο έδαφος, σκεφτόταν το κορίτσι με τα μαύρα μάτια συνέχεια και πριν κοιμηθεί έπιασε πρόχειρα χαρτί και μολύβι και έγραψε κάποιους στίχους. Όταν γύρισε στον Πειραιά, η Φραγκοσυριανή ήταν πραγματικότητα.
“Hey Jude” – The Beatles (1968)
Όλα τα τραγούδια των Beatles έχουν υπεραναλυθεί από τους φαν τους, που ψάχνουν πάντα για κρυμμένα νοήματα. Έτσι και το συγκεκριμένο τραγούδι κρύβει από πίσω του μια πολύ γλυκιά ιστορία.
Ο Paul McCartney έγραψε το τραγούδι για τον γιο του John Lennon, την περίοδο που οι γονείς του χώρισαν, λόγω της Yoko Ono και αρχικά ο τίτλος του ήταν “Hey Jules” από το όνομα του πεντάχρονου Jules. Ο Paul εμπνεύστηκε το διάσημο κομμάτι καθώς οδηγούσε για το σπίτι του Lennon και της Cynthia, με σκοπό να βοηθήσει τον μικρό να αποδεχτεί το διαζύγιο των γονιών του. Ήθελε να του περάσει το μήνυμα ότι μπορεί τώρα να μην νιώθει ευτυχισμένος, αλλά με τον καιρό θα το ξεπεράσει. Αργότερα του φάνηκε πιο εύηχο το όνομα Jude που ήταν εμπνευσμένο από τον χαρακτήρα Jud του μιούζικαλ Oklahoma. O McCartney, άλλωστε, λάτρευε τα μουσικά show.
https://youtu.be/upn2v_Minrk
“Smoke on the water” – Deep Purple (1972)
Τον Δεκέμβρη του 1971, οι Deep Purple επισκέπτονται την Ελβετία για να ηχογραφήσουν το πρωτοποριακό τους άλμπουμ, Machine Head, στο Montreux Casino. Έχοντας ξαναδοκιμάσει τον χώρο, τον λάτρευαν και ήταν φίλοι με τον ιδιοκτήτη του.
Την νύχτα πριν την ηχογράφηση πραγματοποιείται η συναυλία των Frank Zappa και των Mothers of Invention και λίγο μετά την έναρξή της, μια φωτοβολίδα πετάγεται από το κοινό στην στέγη που ήταν φτιαγμένη από μπαμπού. Σε κλάσματα δευτερολέπτου ξεσπάει πυρκαγιά, η οποία καίει όλο το καζίνο και μαζί και τα σχέδια ηχογράφησης των Deep Purple.
Μέσα στον πανικό των επόμενων ημερών και έχοντας μετακινηθεί στο Grand Hotel, το πρώτο κομμάτι που ηχογραφείται είναι το “Smoke on the water”, του οποίου τον τίτλο σκέφτηκε ο μπασίστας του συγκροτήματος, Roger Glover, έχοντας έντονα στη μνήμη του τον καπνό που συγκεντρώθηκε πάνω από την λίμνη της Γενεύης όταν ξέσπασε η φωτιά.
“Save the Last Dance for me” – The Drifters (1962)
Η αληθινή ιστορία αυτού του τραγουδιού, σε στίχους του Doc Pomus και του Mort Shuman, είναι πολύ συγκινητική. Αφηγείται την ιστορία ενός ζευγαριού σε ένα χορό. Ο άντρας επιτρέπει στη γυναίκα του να χορεύει με άλλους άνδρες όλο το βράδυ, αλλά αυτή δεν πρέπει να ξεχνά ότι θα επιστρέψει σπίτι μαζί του.
Έμπνευση για το τραγούδι αποτελεί μια πολύ προσωπική εμπειρία. Κατά τη διάρκεια του γάμου του, ο Doc Pomus παρατηρούσε τον αδερφό του Raoul να χορεύει με τη γυναίκα του, ενώ ο ίδιος καθόταν στο αναπηρικό του καροτσάκι καθώς έπασχε από πολιομυελίτιδα.
“Gimme Shelter” – Rolling Stones (1970)
Κατά τη δημιουργία αυτού του τραγουδιού σημειώθηκαν μια σειρά από ατυχή γεγονότα. Το τραγούδι εμπνεύστηκε από την επικρατούσα κατάσταση στα τέλη του 60’ και κυρίως από τον πόλεμο του Βιετνάμ. Μετά από πρόταση του παραγωγού του συγκροτήματος, η τραγουδίστρια της σόουλ, Merry Clayton, δέχτηκε να συνεργαστεί με τον Jagger για να το τραγουδήσουν ντουέτο.
Στη διάρκεια της περιοδείας για το άλμπουμ χύθηκε αίμα στη κυριολεξία. Στις 6 Δεκεμβρίου του 1969, στη συναυλία των Rolling Stones στο Altamont Free Concert, ένας έφηβος υπό την επήρεια μεθαμφεταμίνης ύψωσε ένα περίστροφο κοντά στη σκηνή την ώρα που το συγκρότημα έπαιζε. Σε ανύποπτο χρόνο μέλη του Hell’s Angels Motorcycle Club που πρόσφεραν υπηρεσίες ασφαλείας στη συναυλία, περικύκλωσαν τον νεαρό και τον μαχαίρωσαν θανάσιμα.
Και το κερασάκι στη τούρτα ήρθε όταν η Clayton που βρισκόταν σε προχωρημένη εγκυμοσύνη απέβαλε και κατηγόρησε τον Mick Jagger για την αποβολή, λόγω της καταπόνησης της από το έντονο ντουέτο.
“Smells like teen spirit” – Nirvana (1991)
Η έμπνευση πίσω από το διάσημο τραγούδι οφείλεται σε ένα… αποσμητικό. Η τότε κοπέλα του Kurt Cobain φορούσε αποσμητικό της γνωστής, για τη δεκαετία του 90’, μάρκας αποσμητικών, “Teen Spirit” και ο Cobain μύριζε συνέχεια έτσι. Οι φίλοι του πειράζοντάς τον, έγραψαν στον τοίχο του δωματίου του την φράση, “Smells like Teen Spirit”, όμως τότε τους φάνηκε μια έκφραση επαναστατική και με βαθύ νόημα. Έτσι γεννήθηκε ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια όλων των εποχών. Όλα εξαρτώνται από την οπτική που τα βλέπεις λοιπόν…
Είναι προσωπικό ζήτημα του δημιουργού ενός τραγουδιού, εάν θα μοιραστεί ξεκάθαρα την έμπνευσή του με το κοινό ή αν θα αφήσει το νόημα πιο γενικό, ώστε να κάνουν οι ακροατές τα δικά τους σενάρια. Αν το δούμε και από μία άλλη οπτική είναι καλύτερα έτσι για δύο λόγους. Πρώτον, ο καλλιτέχνης κρατάει αυτό το τραγούδι ως κάτι προσωπικό, παρότι έχει δοθεί σε δημοσιότητα και δεύτερον εάν γνωρίζαμε τη κάθε ιστορία πίσω από τα αγαπημένα μας τραγούδια, ίσως δεν θα είχαν την ίδια θέση στη καρδιά μας, γιατί δεν θα “βλέπαμε” τον εαυτό μας μέσα σε αυτά.
Σύνταξη: ΣΟΦΙΑ ΣΑΒΒΑΪΔΟΥ
