Απόψεις Πολιτισμός

“O λευκαδίτης Αλέκος Παναγούλης – Πρωτομαγιά του 1976” γράφει η Πηνελόπη Κοψιδά

ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ

Καλή η Λογική κ΄ η Σωφροσύνη,

όταν όμως υπάρχει Λευτεριά.

Οι τυραννίες γκρεμίζονται μ΄ Αγώνες

της Λευτεριάς το παραμύθι με αίμα γράφεται.

Αδέρφια που θα ζήσετε μετά από μας,

μην καταριέστε τους δειλούς

που δίστασαν να μπούνε στον Αγώνα

Λυπηθείτε τους και σ υ ν ε χ ί σ τ ε το δρόμο μας.

Σαν σήμερα, πρωτομαγιά του 1976, σκοτώνεται σε ηλικία 36 ετών κατόπιν τροχαίου ατυχήματος στην λεωφόρο Βουλιαγμένης, ο έλληνας πολιτικός και ποιητής Αλέκος Παναγούλης που υπήρξε κορυφαία μορφή στον αντιδικτατορικό αγώνα.

Γεννήθηκε στην Γλυφάδα στις 2 Ιουλίου το 1939. Δευτερότοκος γιος της Αθηνάς Κακαβούλη (1908-1991) και του Βασιλείου Παναγούλη, αξιωματικού του στρατού ξηράς. Από την πλευρά του πατέρα του καταγόταν από την Δίβρη (Λαμπεία) Ηλίας και από την πλευρά της μητέρας του από το Σύβρο Λευκάδας.

Εξαιτίας της κατοχής από τις δυνάμεις του Άξονα, ο Α. Παναγούλης πέρασε μέρος της παιδικής του ηλικίας στη Λευκάδα. Σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, στην Σχολή Μηχανολόγων-Ηλεκτρολόγων.

Πνεύμα ελεύθερο και δημοκρατικό, ο Αλέξανδρος Παναγούλης εντάχθηκε από νεαρή ηλικία στις κεντρώες πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Έγινε μέλος της Οργάνωσης Νέων της Ένωσης Κέντρου (Ο.Ν.Ε.Κ.) του Γεωργίου Παπανδρέου, που μετονομάστηκε στη συνέχεια σε Ελληνική Δημοκρατική Νεολαία (Ε.ΔΗ.Ν), για να αναλάβει μετά την μεταπολίτευση την προεδρία της στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974.

Ο Αλέξανδρος Παναγούλης συμμετείχε ενεργά στον αγώνα για την επαναφορά της δημοκρατίας και εναντίον του στρατιωτικού καθεστώτος του Γ. Παπαδόπουλου. Μαζί με στενούς του συνεργάτες σχεδίασε την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Παπαδόπουλου στις 13 Αυγούστου 1968 κοντά στη Βάρκιζα. Η απόπειρα απέτυχε λόγω κακού συντονισμού και ο ίδιος συνελήφθη και οδηγήθηκε σε δίκη στις 4 Νοεμβρίου.

Η απόφαση του Έκτακτου Στρατοδικείου εκδόθηκε στις 17 Νοεμβρίου. Ο Αλ. Παναγούλης καταδικάστηκε δις εις θάνατον. Η εκτέλεση έπρεπε να πραγματοποιηθεί μέσα σε τρία 24ωρα το αργότερα, αν δεν απονεμηθεί χάρη. Ο Αλ. Παναγούλης αρνήθηκε όμως κατηγορηματικά να υποβάλει αίτηση χάριτος. Ξεσηκώθηκε παγκόσμια κατακραυγή και ασκήθηκαν σοβαρότατες διεθνείς πιέσεις να αποτραπεί η εκτέλεση. Η χούντα υπέκυψε και έτσι σιωπηρά η ποινή παρέμεινε ανεκτέλεστη. Ο Παναγούλης μεταφέρθηκε στις φυλακές της Αίγινας και κατόπιν στις φυλακές Μπογιατίου, χωρίς να θεωρείται πια μελλοθάνατος. Σε συνέντευξη που παραχώρησε μετά την απελευθέρωσή του στην Οριάνα Φαλάτσι θα πει: «Δεν επιδίωξα να σκοτώσω έναν άνθρωπο. Δεν είμαι ικανός να σκοτώσω έναν άνθρωπο. Επιδίωξα να σκοτώσω έναν τύραννο».

Τον Αύγουστο του 1973 –μετά από τεσσεράμισι σχεδόν χρόνια φυλάκισης– απελευθερώθηκε βάση της γενικής αμνηστίας που απένειμε το καθεστώς των συνταγματαρχών στους πολιτικούς κρατούμενους. Αυτοεξορίστηκε στην Φλωρεντία της Ιταλίας, από όπου συνέχισε την αντίσταση στην Ελλάδα ερχόμενος κρυφά και οργανώνοντας ομάδες αντίστασης. Στην μεταπολίτευση ο Αλέξανδρος Παναγούλης εκλέγεται βουλευτής της Β΄ Αθηνών με την ένωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις στις εκλογές της 17ης Νοέμβρη 1974.

Επιδιώκει την απομόνωση των πολιτικών που συνεργάστηκαν με το δικτατορικό καθεστώς της Χούντας και εξαπολύει σωρεία καταγγελιών. Δέχθηκε πολιτικές πιέσεις αλλά και απειλές για τη ζωή του για να αποσύρει τις καταγγελίες του, όπως διαρρήξεις στο πολιτικό του γραφείο, μηνύματα που του άφηναν άγνωστοι κλπ.

Αλέκος και Στάθης Παναγούλης με τη μητέρα τους Αθηνά

Σκοτώνεται την πρωτομαγιά του 1976 σε ηλικία 36 ετών κατόπιν τροχαίου ατυχήματος στην λεωφόρο Βουλιαγμένης, λίγες μέρες πριν την αποκάλυψη των φακέλων σχετικά με τα όργανα ασφαλείας της Χούντας.. Η αποκάλυψη των φακέλων, που δεν έλαβε χώρα ποτέ, λέγεται ότι περιείχε αδιαμφισβήτητες αποδείξεις εις βάρος ορισμένων πολιτικών που συνεργάστηκαν με την χούντα. Κατά πολλούς, το τροχαίο ατύχημα είχε στηθεί για να θέσει τον Αλέξανδρο Παναγούλη εκτός μάχης και να εξαφανίσει τις αποδείξεις που είχε υπό την κατοχή του. Όμως δεν βρέθηκαν ποτέ αποδεικτικά στοιχεία γι’ αυτό.

Η κηδεία του έγινε στις 5 Μαΐου στο Α’ Νεκροταφείο της Αθήνας και την παρακολούθησε πλήθος κόσμου. Το σεντόνι που σκέπαζε το φέρετρο ήταν κεντημένο από τα χέρια της ηρωίδας λευκαδίτισσας μάνας του και σε μία ταινία γραφόταν: «Ο Αλέξανδρος Παναγούλης καταδικάσθηκε σε θάνατο γιατί έψαξε την ελευθερία. Το 1976 πέθανε γιατί έψαξε την αλήθεια και τη βρήκε».

Η ποίησή του

Ο Αλέξανδρος Παναγούλης υπέστη σκληρά βασανιστήρια καθ’ όλη τη διάρκεια της κράτησής του. Η αυτοπειθαρχία του, το πείσμα και η πίστη στις ιδέες του, αλλά και το χιούμορ που διέθετε λειτούργησαν σαν ασπίδες, χάρη στις οποίες κατόρθωσε να επιβιώσει. Κατά πολλούς, στις φυλακές του Μπογιατίου γράφει τα καλύτερα του ποιήματα στον τοίχο του κελιού του ή σε μικροσκοπικά παλιόχαρτα, με μελάνι συχνά το ίδιο του το αίμα. Πολλά από τα ποιήματα του δεν διασώθηκαν. Αρκετά όμως από αυτά είτε κατάφερε να τα βγάλει από την φυλακή με διάφορους τρόπους, είτε να τα ξαναγράψει αργότερα χάρη στο ισχυρό μνημονικό του.

Το 1972, ενώ ήταν ακόμη στη φυλακή, εκδίδεται στο Παλέρμο η πρώτη ποιητική του συλλογή στα Ιταλικά Altri seguiranno: poesie e documenti dal carcere di Boyati (Άλλοι θα ακολουθήσουν: ποίηση και ντοκουμέντα από τις Φυλακές του Μπογιατίου) με εισαγωγικό σημείωμα από τον Ιταλό πολιτικό Φερούτσιο Πάρη και τον Ιταλό σκηνοθέτη και καλλιτέχνη Πιέρ Πάολο Παζολίνι. Για το έργο του αυτό ο Α. Παναγούλης βραβεύτηκε με το Διεθνές Βραβείο Λογοτεχνίας Βιαρέτζιο (Premio Viareggio Internazionnale) τη χρονιά που ακολούθησε. Μετά την απελευθέρωση του ο Α. Παναγούλης εξέδωσε στο Μιλάνο την δεύτερή του ποιητική συλλογή στα Ιταλικά Vi scrivo da un carcere in Grecia (Μέσα από Φυλακή σας γράφω στην Ελλάδα) με εισαγωγικό σημείωμα από τον Πιέρ Πάολο Παζολίνι. Είχε προηγηθεί η έκδοση στα ελληνικά τετραδίων όπως η συλλογή με τίτλο Η Μπογιά.

Η ζωή και το έργο του Αλέξανδρου Παναγούλη τροφοδότησε τους καλλιτεχνικούς κύκλους. Συγκεκριμένα, ο διάσημος μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης, κατατρεγμένος επίσης για τα πολιτικά του πιστεύω από την Χούντα των Συνταγματαρχών, μελοποίησε ποιήματα του. Ακόμη, η ποίηση και η ζωή του Α. Παναγούλη έγινε αντικείμενο μελέτης για πολλούς ερευνητές. Σε αυτή την ομάδα εντάσσεται και το έργο Un Uomo (Ένας Άντρας) που εκπονήθηκε από την Ιταλίδα δημοσιογράφο και σύντροφό του Οριάνα Φαλάτσι.

Αλέκος Παναγούλης – Οριάνα Φαλάτσι

Ο Αλέξανδρος Παναγούλης, με την θαρραλέα του πράξη (την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα) και την γενικότερη αντιδικτατορική του δράση, έχει καθιερωθεί σαν σύμβολο της ελευθερίας, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των ατομικών και πολιτικών ελευθεριών και χάρη στο πολιτικό του ήθος εμπνέει τις νέες γενιές στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς.

Η προτομή του Αλέκου Παναγούλη στην πλατεία του Σύβρου

Η ελληνική πολιτεία, κατόπιν παρότρυνσης συναγωνιστών, φίλων και θαυμαστών του, για την αναγνώριση της προσφοράς του Αλέξανδρου Παναγούλη, σαν ελάχιστο φόρο τιμής έδωσε το όνομα του σε δημόσιους χώρους όπως σε δρόμους και πλατείες, μεταξύ των οποίων και ο «Σταθμός Άγιος Δημήτριος – Αλέξανδρος Παναγούλης» του μετρό της Αθήνας. Ο ανδριάντας του ανεγέρθηκε το 2012 στην πλατεία Δικαιοσύνης της Αθήνας, ενώ προτομή βρίσκεται στην πλατεία Αλέξανδρου Παναγούλη , κοντά στην ομώνυμη στάση του Μετρό στον Άγιο Δημήτριο, στο σημείο όπου εκτυλίχθηκαν τα δραματικά συμβάντα της Πρωτομαγιάς του 1976. Επίσης, προτομή του κοσμεί τον Σύβρο Λευκάδας, πατρίδα της μητέρας του.

Τα ποιήματα που ακολουθούν αποτελούν μέρος του ποιητικού έργου που άφησε.

ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥ

Ένα σπιρτόξυλο για πέννα
αίμα χυμένο στο πάτωμα για μελάνι
το ξεχασμένο περιτύλιγμα της γάζας για χαρτί.
Μα τι να γράψω;
Τη Διεύθυνσή μου μονάχα ίσως προφτάσω
Παράξενο και πήζει το μελάνι
Μέσ’ από φυλακή σας γράφω
στην Ελλάδα

( Στρατιωτικές Φυλακές Μπογιατίου, 5 Ιουνίου 1971)

Οι πρώτοι νεκροί (Πάλης ξεκίνημα)

Πάλης ξεκίνημα
νέοι αγώνες
οδηγοί της ελπίδας
οι πρώτοι νεκροί.

Όχι άλλα δάκρυα
κλείσαν οι τάφοι
λευτεριάς λίπασμα
οι πρώτοι νεκροί.

Λουλούδι φωτιάς
βγαίνει στους τάφους
μήνυμα στέλνουν
οι πρώτοι νεκροί.

Απάντηση θα πάρουν
ενότητα κι αγώνα
για νά `βρουν ανάπαυση
οι πρώτοι νεκροί.

ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑ

Δε σε κατάλαβα Θεέ

Για πες μου πάλι!

Να σ΄ευχαριστήσω μου ζητάς

ή να σε συγχωρέσω;

-Γιάννης Βουκελάτος « Ανθολογία Λευκαδίων Ποιητών» – Έκδοση του Περιοδικού «Λευκαδίτικη Εστία» – Αθήνα 1983

aromalefkadas.gr

banner-article

Ροη ειδήσεων