Απόψεις Κοινωνία

“Ευγνωμοσύνη, αγνωμοσύνη και ανθρώπινη φύση” γράφει η Τζωρτζίνα Αθανασίου

Τζωρτζίνα Αθανασίου

«Ορίστε», «Ευχαριστώ», «συγγνώμη» και «παρακαλώ». Οι πρώτες βασικές εκφράσεις που διδάσκονται στην ανατροφή ενός παιδιού και που του ψιθυρίζονται σε κάθε κοινωνική σύμβαση χαμηλόφωνα ώστε να αναγνωρίζει βιωματικά τις συνθήκες που χρησιμοποιούνται. Έτσι, όταν προσφέρουμε κάτι, δεν το πετάμε όπου βρούμε, το δίνουμε στα χέρια του συνομιλητή μας λέγοντας «ορίστε», εκείνος το δέχεται λέγοντας «ευχαριστώ», και εμείς ανταπαντούμε «παρακαλώ», και αν κάτι στραβώσει εκεί είναι η «συγγνώμη» για να ξαναβρεθεί ο κοινός τόπος συνεννόησης.

Έχει χρόνια, μέσα σε κατάστημα, και αφού τους είχαν προσφέρει γλύκισμα, στην κλασική γονεϊκή μου ερώτηση-εκπαίδευση «τι λέμε;», ένα από τα παιδιά μου, τεσσάρων ετών τότε, κοιτώντας με στα μάτια μου είπε «συγγνώμη;;; ευχαριστώ;;;» δηλώνοντας ξεκάθαρα ότι είναι θέμα εκπαίδευσης, μα και λέγοντάς μου με τον τρόπο του, ότι υπήρχε μια σύγχυση που έπρεπε να ξεκαθαρίσω στο δεσμό της λέξης με το αντίστοιχο  συναίσθημα. Η λέξη δεν είναι παρά ένας ήχος, η συγκίνηση που εκφράζει είναι η ουσία της. Άσχετα επομένως με αυτό που έπρεπε να ξεστομίσει, δουλειά μου ήταν/είναι να καλλιεργήσω το συναίσθημα που γεννά η χειρονομία της προσφοράς.

Οι δύσκολες απαντήσεις δίνονται σε φαινομενικά απλές ερωτήσεις.  Λοιπόν;;; χαίρεσαι με το γλύκισμα και νιώθεις τυχερός που σου το έδωσαν;;; ήταν κάτι που περίμενες; Ήταν κάτι που δικαιούσαι; Και αν το δικαιούσαι για ποιον λόγο πιστεύεις ότι το δικαιούσαι;; δεν το δικαιούται κανένας άλλος για τους ίδιους ή περισσότερους λόγους; και ποιες επιλογές υπήρχαν, και όμως επέλεξαν εσένα να δώσουν το γλυκό;; Πώς θα ανταποδώσεις το καλό που σου έκαναν; Την ευκαιρία που σου προσφέρθηκε; Ήταν υποχρεωμένοι; Για όλα τα παραπάνω δε σκιρτά λίγο ενθουσιασμένα η καρδιά σου; Δεν θέλεις να φανείς αντάξιος της εμπιστοσύνης που σου έδειξαν;; Δεν νιώθεις την ηθική υποχρέωση να το γευτείς; Ε! εδώ κολλάει το «ευχαριστώ». Και ας υποθέσουμε ότι είναι το νοστιμότερο γλυκό όλων των εποχών, και το δοκίμασες και σου άρεσε. Σου προσφέρθηκε δηλαδή μεταξύ τόσων άλλων η δυνατότητα εσύ να το γνωρίσεις, εσύ να το ζήσεις και εσύ να εκφραστείς επ’ αυτού … προσοχή όμως, το ίδιο ακριβώς ισχύει και στην περίπτωση που αποδειχθεί το χειρότερο γλυκό όλου του κόσμου. Το ζητούμενο δηλαδή του «ευχαριστώ» δεν φωλιάζει στην ποιότητα ή στην ποσότητα αυτού που προσφέρεται, το «ευχαριστώ» αφορά στην ευκαιρία που μας δίνεται από έναν γνωστό ή άγνωστο άνθρωπο ο οποίος μας προσφέρει την ευκαιρία να αποδείξουμε κάτι, γιατί κάτι διέκρινε. Ό,τι αποδεικνύουμε μέσα από τη δοκιμασία, το αποδεικνύουμε στον εαυτό μας.  Ο ευεργέτης μας απλά δικαιώνεται ή όχι, από το αποτέλεσμα, ίσως, από τη συμπεριφορά μας θα έπρεπε οπωσδήποτε. Εμείς, οφείλουμε να είμαστε ευγνώμονες για την ευκαιρία που μας δόθηκε, αν αποτύχουμε είναι δική μας ευθύνη.

Έχω την αίσθηση, ότι το «ευχαριστώ», στην ενήλικη ζωή μας, έχει μείνει μεν στο λεξιλόγιό μας αλλά έχει αποβληθεί από τα συναισθήματά μας και το χρησιμοποιούμε αποκομμένο από το αίσθημα ευγνωμοσύνης που θα έπρεπε να το συνοδεύει. Ο ευεργέτης συνήθως βρίσκει τον μπελά του και σχέσεις κλονίζονται, βλέπετε, το να δίνεις σε κάποιον την ευκαιρία να δοκιμάσει ή να δοκιμαστεί σε κάτι, είναι μια μεγαλειώδης κίνηση βαθιάς εμπιστοσύνης, η οποία πρέπει ποτέ να μην προδοθεί και κατά το δυνατόν να δικαιωθεί. Την εμπιστοσύνη είναι αδύνατον να την εκβιάσεις ή να την αποσπάσεις. Ή εμπιστεύεσαι ή όχι. Είναι συναίσθημα που «εμπνέεται» και δεν εκλογικεύεται. Είχα διαβάσει κάπου τον απόλυτο ορισμό αυτής «να δίνεις τη δυνατότητα σε κάποιον να σου κάνει κακό, μα να ξέρεις πως δεν θα το κάνει». Η εμπιστοσύνη ενέχει και μεγάλο ρίσκο, είναι ευαίσθητη και μόνο η ειλικρίνεια την υποστηρίζει. Έτσι, όταν ευεργετείς, κάνεις το καλό αναλαμβάνοντας το ρίσκο να απογοητευτείς. Όχι από το αποτέλεσμα, αλίμονο, η αποτυχία μπορεί να τύχει στον καθένα, να απογοητευτείς από τον ευεργετούμενο που θα αποδειχτεί αχάριστος επιρρίπτοντάς σου ευθύνες για την ευκαιρία που του προσφέρθηκε. Αυτή την απογοήτευση εξαλείφει μόνο η ειλικρίνεια των σχέσεων και των σκέψεων.

Η έκφραση «Φοβού τους Δαναούς και δώρα φέροντας»*, απλά επαγρυπνεί ως προς την ανάγκη κριτικής σκέψης σε ό,τι αφορά τα κίνητρα της ευεργεσίας. Δεν την ακυρώνει, ούτε αποκλείει την αξία της, απλά υπογραμμίζει την αμοιβαία εμπιστοσύνη που πρέπει να δεσπόζει. Το θείο που ενέχει το να κάνεις το καλό, είναι ότι ακόμα και αν απογοητευτείς δεν χάνεις την πίστη σου στον Άνθρωπο, έτσι λοιπόν, αν απογοητευτείς, λίγο αργότερα, θα κάνεις το καλό σε κάποιον άλλο ελπίζοντας ότι θα έχει ξεπεράσει την ανθρώπινη φύση του που συνήθως διέπεται από εγωισμό και υπεροψία.

Ως ευεργέτης, η ικανοποίηση απορρέει από την πράξη σου και μόνο, και η απογοήτευσή σου όχι από την μη αποδοχή της προσφοράς, αλλά από τον χλευασμό της. Η δαγκωνιά του ευεργετούμενου πονάει περισσότερο γιατί τον είχες ζεστάνει προηγουμένως στον κόρφο σου. Μια καθυστερημένη συγγνώμη, κάνει να πεθαίνουν οι άλλοι μέσα μας. Το ίδιο προφανώς συμβαίνει και με το καθυστερημένο «ευχαριστώ».

—————————————-

*«Equo ne credite, Teucri / Quidquid id est, timeo Danaos et dona ferentes», «Μην εμπιστεύεστε το άλογο, Τρώες. / Οτιδήποτε κι αν είναι, φοβάμαι τους Έλληνες ακόμα κι όταν φέρνουν δώρα», λέει ο Λαοκόων στην Αινειάδα του Βιργίλιου.

banner-article

Ροη ειδήσεων