Απόψεις Πολιτισμός

“ΒΕΡΜΙΟΝ ΟΡΟΣ 1” του Γιάννη Τσιαμήτρου

Γενικά – Ιστορικά

Το Βέρμιο βρίσκεται στη Δυτική Μακεδονία και τη χωρίζει από την Κεντρική, καθώς υψώνεται δυτικά της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης και ανατολικά του οροπεδίου της Κοζάνης. Στην αρχαιότητα το Βέρμιο αποτελούσε το φυσικό σύνορο ανάμεσα στην Άνω και Κάτω Μακεδονία, δηλαδή τότε ανάμεσα στη Βοττιαία (ανατολικά) και στην Ελίμεια – Εορδαία, οι οποίες βρίσκονται στα δυτικά.

ΓΤ Σύμφωνα με τους ιστορικούς (με κάποιες, βέβαια, διαφοροποιήσεις τους), πριν τη ρωμαϊκή κατάκτηση η Άνω Μακεδονία κάλυπτε την ορεινή Μακεδονία (σημερινή Δυτική Μακεδονία) και οι πιο γνωστές επαρχίες ήταν η Εορδαία, η Ελίμεια, η Λυγηστίδα, η Ορεστίς κ.α., ενώ η Κάτω Μακεδονία κάλυπτε την πεδινή Μακεδονία (σημερινή κεντρική και ανατολική Μακεδονία) με πιο γνωστές τις επαρχίες Βοτιαία, Αλμωπία, Πιερία, Ανθεμούντα, Κριστωνία, Μυγδονία κ.α.  Βέβαια αυτός ο διαχωρισμός δεν είναι απόλυτος. Για παράδειγμα, ορισμένοι εντάσσουν την Εορδαία στη Κάτω Μακεδονία. Είναι, ωστόσο, παραδεκτό ότι στο Βέρμιο και στην Πιερία (πρόποδες) με όριο τους  τον ποταμό Αλιάκμονα ξεκίνησε, όπως θα δούμε παρακάτω, η ίδρυση και ανάπτυξη του ισχυρού Μακεδονικού Βασιλείου (7ος π. Χ. αι.).

Στα βόρεια τμήματά του  και συγκεκριμένα στον Άγρα, πάνω από την πόλη της Έδεσσας,  το Βέρμιο συνδέεται με τις νότιες απολήξεις του όρους Βόρα (Καϊμάκτσαλαν), ενώ στο νότιο τμήμα του ο Αλιάκμονας το διαχωρίζει από τα Πιέρια όρη. Το Βέρμιο σήμερα έχει τμήματα του Νομού Ημαθίας (περισσότερο), του Νομού  Κοζάνης και του Νομού Πέλλας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η σημερινή μεγάλη κεντρική κοιλάδα, που απλώνεται  βορειοανατολικά του Βερμίου μέχρι τη Θεσσαλονίκη, κατά την αρχαιότητα καταλαμβανόταν από νερά, κατά τόπους αβαθή, έτσι οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις ήταν  πολύ μικρότερες από αυτές που βλέπουμε σήμερα. Η μεγάλη σε έκταση χαράδρα του Σελιώτικου ρέματος διαχωρίζει το Βέρμιο σε βόρεια και νότια τμήματα.

1 assets_LARGE_t_175762_54070143

Ο ιστορικός της Βέροιας Γιώργος Χ. Χιονίδης επισημαίνει ότι αρκετοί δόκιμοι ιστορικοί και αρχαιολόγοι συνέχεαν τα όρια των οροσειρών των Πιερίων και Βερμίου επειδή είναι δυσδιάκριτα και επειδή οι ιστορικές τύχες αυτών των δυο οροσειρών ήταν συχνά κοινές. Υπάρχει – λέει –  σύγχυση σε τέτοιο βαθμό ώστε παγκόσμια γνωστοί ιστορικοί, άλλοι να υποστηρίζουν ότι οι αρχαίοι Μακεδόνες εγκαταστάθηκαν πρώτα στην Πιερία (Άγγλος πανεπιστημιακός Ν. Hammond) και άλλοι πρώτα στην Ημαθία. Μάλιστα, ο εν λόγω ιστορικός (Χιονίδης), σε σχετική του ομιλία με τίτλο ‘Το Βέρμιο και τα Πιέρια στη μυθολογία και στην Ιστορία’, στη Βέροια το 1996, δίνει πολλά παραδείγματα τέτοιας σύγχυσης. Ένα κτυπητό  παράδειγμα είναι ότι πολλοί ακόμα και σήμερα μπερδεύουν  το Βέρμιο όρος με το Βέρνο και τον Βαρνούντα ή αποδίδουν ολόκληρη την οροσειρά του Βερμίου με το όνομα ενός από τα βουνά της, όπως με το Δόξα (περιηγητής Leake),  Ντούρλα κλπ. Στην ίδια ομιλία του ο κ. Χιονίδης παρατηρεί ότι το γράμμα -β- υπάρχει στην αρχή αρχαίων ονομάτων πέντε γειτονικών και συγγενών (γλωσσολογικά) οροσειρών (Βέρμιο, Βέρνο, Βαρνούς, Βόρας, Βούρινος, Βερτίσκος), λιμνών (Βεγορίτιδα) ή ακόμα και πόλεων (Βελβενδός, Βέροια). Έτσι, διατυπώνει τη γνώμη ότι πιθανόν όλα αυτά να συνδέονται με την ονομασία των Βριγών (Βρυγών), των πρώτων προϊστορικών κατοίκων της Βέροιας, της Έδεσσας κλπ.  Όταν αυτοί πήγαν στην Μ. Ασία μετέβαλαν το όνομά τους σε Φρύγες και τη νέα πατρίδα τους Φρυγία (Ηρόδοτος, Στράβωνας). Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι ο μακαρίτης Βεροιώτης δόκιμος φιλόλογος, Γιάννης Μωραλίδης, υποστήριξε ότι το όνομα Βέρμιο σημαίνει ύψωμα κ.τ.λ., θεωρώντας το ελληνική λέξη. Πιθανόν να προέρχεται και από τον βρόμο (αρχαιοελληνικό ρήμα ‘βρέμω’ = βγάζω δυνατό ήχο – κρότο) που σημαίνει βροντή (παρατηρούνταν/νται πολλοί κεραυνοί και βροντές στην περιοχή). Πάντως, αυτά είναι θέματα προς διερεύνηση από ειδικούς γλωσσολόγους.katoptron

Ο  Γ. Χιονίδης πάλι  στο βιβλίο του ‘Ιστορία της Βέροιας’, Τόμος Α΄, μας λέει (το αποδίδουμε περιληπτικά):  Έχουμε την πληροφορία από τον Στράβωνα (Ζ, απόσπ. 25) ότι οι πρώτοι κάτοικοι του Βερμίου ήταν  οι Βρίγες, οι οποίοι ήταν Θράκες και, όπως είπαμε προηγουμένως, μετονομάστηκαν σε Φρύγες, όταν πήγαν στη Μ. Ασία. Και ο Ηρόδοτος (VII, 73) μας  λέει περίπου τα ίδια πράγματα. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε με σαφήνεια πότε οι Βρίγες μετακινήθηκαν προς τη Μ. Ασία. Επίσης, τα ιστορικά κείμενα του Ηρόδοτου, Στράβωνα και Αθηναίου είναι σαφή, ώστε να πούμε ότι στο Βέρμιο ήταν οι περίφημοι κήποι του Μίδα (με τα 60φυλλα τριαντάφυλλα), του μυθικού Βασιλιά των Φρυγών. Όλα αυτά βέβαια ανήκουν στα προϊστορικά χρόνια και δεν έχουν αποσαφηνιστεί πλήρως και κατ’επέκταση υπάρχει σύγχυση για τους πρώτους γενικά κατοίκους της Μακεδονίας.

 (συνεχίζεται)

 Σημ: οι πηγές και η βιβλιογραφία βρίσκονται μέσα στα κείμενα.

(Το κείμενο-μελέτη του  Γιάννη Τσιαμήτρου  αποτελεί  το  1ο μέρος  από τα  5  με θέμα το Βέρμιον  Όρος.  Η φαρέτρα θα δημοσιεύσει  και τα 5 μέρη, ένα κάθε Κυριακή.  Η πρώτη δημοσίευση  του σημερινού κειμένου έγινε  στην εφημερίδα “Ημερήσια” της Βέροιας στις 12.03.2016)

 

banner-article

Δημοφιλή άρθρα

  • Εβδομάδας