Τζωρτζίνα Αθανασίου
Τα υλικά χαρακτηρίζονται από κάποιες ιδιότητες, και ανάμεσα σε αυτές είναι και η αντοχή τους. Το κάθε υλικό, διατείνεται, κάμπτεται ή σπάει σε διαφορετικό χρόνο, σε διαφορετικό σημείο, υπό διαφορετικές συνθήκες και προκαλεί διαφορετικό θόρυβο. Το κάθε ένα δηλαδή, έχει διαφορετικό σημείο θραύσης. Τέτοιο σημείο θραύσης έχουν και οι άνθρωποι, τα «όριά μας» όπως συνήθως τα ονομάζουμε. Ορισμένα υλικά, παρουσιάζουν και μια άλλη ιδιότητα: την ενδοτράχυνση. Τη δυνατότητα δηλαδή μέσα από αντίξοοες συνθήκες, να αποκτούν νέες ιδιότητες που να τα κάνουν πιο ανθεκτικά. Αυτό, στους ανθρώπους, το λέμε υπομονή. Τα υλικά όμως, έχουν «μαθηματικούς τύπους» και οι άνθρωποι, αρετές. Δεν υπάρχουν σταθερές στις οποίες οι άθρωποι αντιδρούμε με συγκεκριμένο τρόπο και στις οποίες να υποτασσόμαστε. Η συμπεριφορά μας εξαρτάται από τις συνθήκες, τα βιώματα, τον χαρακτήρα, τη λογική και τα συναισθήματα.
Ακούμε συχνά την προτροπή να κάνουμε υπομονή, και είναι να αναρωτιέσαι γιατί όλοι ζητούν και παροτρύνουν να ακολουθήσεις μονομερώς τις συμβουλές τους. Είναι, θα μου πείτε, τόσο εύκολο να απολαμβάνεις την υπομονή του άλλου. Τόσο που δεν καταλαβαίνεις πότε την εξαντλείς! Αλλά όταν σου την εξαντλούν, το νιώθεις! Στα μάτια του βιαστικού μας κόσμου, ο υπομονετικός, μοιάζει να είναι εκείνος που ανέχεται, που συνεχώς δίνει δεύτερες και τρίτες ευκαιρίες κι ο οποίος δεν θα μιλήσει ό,τι κι αν συμβεί. Άλλωστε, από το «υπομένω» βγαίνει, πώς θα μπορούσε η πράξη να κοντράρει την ετυμολογία της λέξης;
Πρόσφατα μου γεννήθηκε η σκέψη πως το «κάνε υπομονή» δεν είναι σωστή συμβουλή. Θεώρησα πως η σιωπή, ή η μη έντονη αντίδραση παρερμηνεύονται και μας αφήνει βορά σε όσους δεν αντιλαμβάνονται ότι επειδή χαίρουν της αγάπης μας, χαίρουν και της υπομονής μας κι ας την καταχράζονται. Γρήγορα, έφτασα στο συμπέρασμα ότι όταν θέλουμε το καλό κάποιου, η καλύτερη λύση είναι να του ευχόμαστε να επιδεικνύει ψυχραιμία, ίσως να είναι αυτή η ιδέα του Τ. Μόρτον ότι «Υπάρχει κάποιο σημείο, πέρα από το οποίο η υπομονή παύει να είναι αρετή». Ίσως να είναι απόδειξη της ανθρώπινης φύσης μας, η αμφισβήτηση της αξίας της υπομονής ως αρετή.
Να κάνεις υπομονή, δεν είναι εύκολη υπόθεση, μα δεν σε καταδικάζει όμως στο να γίνεις μοιρολάτρης, αυτό το κάνει η ανοχή. Ο υπομονετικός δεν είναι ταγμένος-υποταγμένος να ανέχεται και να παρακολουθεί τους βιαστικούς να ορίζουν τα σχέδια, τις σκέψεις και τις πράξεις του. Είναι μεγάλο λάθος να υποτιμούμε τη σιωπή κάποιου, την στιγμή εκείνη δηλαδή μου επεξεργάζεται και κρίνει αυτά που αντιλαμβάνεται. Η υπομονή, δεν είναι παρά δύναμη, θέληση, ελπίδα, πίστη στον Θεό, αγάπη για τον άνθρωπο, και αποδοχή της φύσης του. Ο υπομονετικός, έχει γνώθι σ’ εαυτόν, και αποδέχεται τις αδυναμίες του όπως και των άλλων. Ακόμα και για την κατάκτηση της αυτογνωσίας περνά μέσα από ζύμωση με τον εαυτό του και σύγκρισή του με τους άλλους. Οι θεωρίες του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη σμίγουν για να δημιουργηθεί ο άνθρωπος με το καθαρό πνεύμα που μέσα από την αρετή αυτή θέτει με ηρεμία στόχους και τους επιτυγχάνει χωρίς να χάνεται στη βοή της οχλαγωγίας.
Το διαμάντι, πολύτιμο, λαμπερό, διαφανές, σκληρό, οφείλει την ομορφιά του στην εσωτερική δομή του, και μόνο αυτή το κάνει να ξεχωρίζει από τον απλό γραφίτη, χωρίς την ιδιαίτερη δομή του, θα ήταν απλά ευτελής άνθρακας. Έτσι συμβαίνει και για τον υπομονετικό άνθρωπο που διακρίνεται χάρη στην εσωτερική του τάξη και ηρεμία, τις οποίες κατέκτησε υπό συνθήκες κοινωνικής πίεσης που ενδυνάμωσαν τον χαρακτήρα του. Και το διαμάντι άλλωστε, σε περιβάλλον μεγάλων πιέσεων δε γεννάται;
Η υπομονή δεν είναι ανοχή. Και αν εξαντληθεί η υπομονή, την αντικαθιστούν η αδιαφορία και η οργή. Δύσκολα αντιμετωπίζεται η οργή του υπομονετικού ανθρώπου, γιατί είναι βαθιά και οι συνέπειές της αποτελούν αμετάκλητες αποφάσεις. Βλέπετε, η ενδοτράχυνση, απλά αλλάζει το σημείο θραύσης, δεν το εξαφανίζει.
Η Τζωρτζίνα Αθανασίου είναι διδάκτωρ Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Σορβόννης
