“Σπάζοντας το φράγμα της σιωπής…”

Ολοκληρώθηκε η Δ’ Επιστημονική Ημερίδα Τοπικής Ιστορίας της Βέροιας

«Απόψε σπάσαμε το φράγμα της σιωπής» είπε ο π. Αθανάσιος Βουδούρης, κλείνοντας τις εργασίες της Δ’ Επιστημονικής Ημερίδας Τοπικής Ιστορίας της Βέροιας, στο τέλος της Δ’ Συνεδρίας, που θέμα της είχε τα δύσκολα και αμφιλεγόμενα χρόνια του εμφυλίου πολέμου στη Βέροια.

Η Δ’ Συνεδρία με πρόεδρο την Σοφία Ηλιάδου Τάχου – Αν. Καθ. Παν. Δυτ. Μακεδονίας χωρίστηκε σε τέσσερεις θεματικές ενότητες, με τους αντίστοιχους εισηγητές.

Η συνεδρία ξεκίνησε με τον εκπαιδευτικό Κώστα Βλαστάρη, διευθυντή του 2ου Δημοτικού Σχολείου Καβάλας και υποψήφιο διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας.
Ο Κ. Βλαστάρης, με θέμα «Η εκπαίδευση στη Βέροια 1940 ως το 1950: κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές διαστάσεις» χαρακτήρισε καυτή τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο, συγχαίροντας την Ε.Μ.Ι.Π.Η. για την τόλμη της να την αγγίξει, μελετώντας την στο τοπικό επίπεδο.
Βασισμένος σε υλικό των αρχείων του 1ου Δημοτικού Σχολείου και του 1ου Λυκείου Βέροιας, καθώς και σε προσωπικό αρχείο εκπαιδευτικού, ο κ. Βλαστάρης προσπάθησε να φωτίσει την εκπαίδευση εκείνης της εποχής στην πόλη.
Φωτίστηκαν θέματα όπως οι πόροι επιβίωσης των σχολείων μέσα από προσφορές γονέων, κηδεμόνων, της Εκκλησίας και του Δήμου, η παρέμβαση της τότε κυβέρνησης στο έργο και στην εξέλιξη των εκπαιδευτικών καθώς και η μαθητική πειθαρχία.

Ο εισηγητής επισήμανε ολοκληρώνοντας πόσο η πολιτική επιδρά στην κοινωνία αλλά και τόνισε ιδιαίτερα το ρόλο των αρχείων σ’ αυτόν τον τομέα, υπογραμμίζοντας τη σημασία του «Μουσείου Εκπαίδευσης» της Βέροιας και την προσφορά του στην ιστορία της εκπαίδευσης.
«Μας λείπει το όραμα» είπε κλείνοντας. «Ίσως το φτιάξουμε από την αρχή, σώζοντας το παρελθόν μας και βλέποντάς το κριτικά»

Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Αλέκος Χατζηκώστας μίλησε για «πλευρές της περιόδου Οκτώβρης 1944 – Φλεβάρης 1945 στη Βέροια. (Από την απελευθέρωση μέχρι τη συμφωνία της Βάρκιζας)».
Χαρακτήρισε την ιστορική περίοδο ως περίοδο ανόρθωσης, αφού εφαρμόστηκαν πρωτόγνωροι θεσμοί λαϊκής εξουσίας.
Επικεντρώθηκε στα θέματα της πείνας, της ανεργίας, της στέγης, της υγείας, που το ΕΑΜ προσπάθησε να αντιμετωπίσει. Επίσης τον απασχόλησε το θέμα του δοσιλογισμού που στη Βέροια και στη Νάουσα είχε μεγάλη έκταση.
Ο εισηγητής αναφέρθηκε στην ιστορική περίοδο μιλώντας για «κατασκευή» και όχι καταγραφή στοιχείων. Κατασκευή που παρουσίασε την περίοδο ως περίοδο δολοφονιών και καταστροφών. Μια έντονη προσπάθεια κατασυκοφάντησης του λαϊκού κινήματος, όπως τόνισε.

Ο Χρήστος Σκούπρας, φιλόλογος και Δρ. Παν. Δυτ. Μακεδονίας, στο θέμα του «Η “εποχή” του εμφύλιου πολέμου (1946-1949) στη Βέροια», εστίασε τον επιστημονικό του φακό στις δηλώσεις μετανοίας της εποχής αλλά και στη στάση της βλάχικης κοινότητας της Βέροιας, μέσα από το πρίσμα του «πολιτισμικού τραύματος».
Αντλώντας στοιχεία από δύο αντίπαλες ιδεολογικά εφημερίδες της Βέροιας, το «Θαρραλέο» και τους «Νέους Αγώνες», μίλησε για μια εποχή φόβου, όπου η πίεση που δεχόταν ο κόσμος, ώστε να συστρατευθεί με την «εθνικοφροσύνη», ήταν αφόρητη. Έλεγχοι, απαγορεύσεις, απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων και έδρα στρατοδικείου στη Βέροια, δημιουργούν ένα καθεστώς τρομοκρατίας του οποίου επιστέγασμα είναι οι δηλώσεις μετανοίας.
Αναφερόμενος σε δύο ποιήματα που γράφτηκαν από Βεροιώτες γιατρούς για την εποχή, τον Ορέστη Σιδηρόπουλο και το Θόδωρο Πολυχρονιάδη, έδωσε και από λογοτεχνική άποψη τη διάσταση του εμφυλίου. Πώς τον βίωνε ο κόσμος και πόσο εξευτελιστική ήταν για τον πολίτη η επιβολή άρνησης της ιδεολογίας του.
Όσο για το πολιτισμικό τραύμα, που δημιουργήθηκε στη βλάχικη κοινότητα, γύρω από τη σύγκρουση των δύο στάσεων σχετικά με τη βλάχικη γλώσσα, οφείλεται στην ενοχοποίηση όλης της κοινότητας, λόγω της συνεργασίας ενός μέρους της με τον κατακτητή. Κι αυτό είναι άδικο τόνισε ο εισηγητής.

Η φιλόλογος και Πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Ημαθίας, Ευγενία Καβαλάρη, επικεντρώθηκε στη μάχη της Νάουσας, την κατάληψη της από το Δημοκρατικό Στρατό και στις αναφορές της μάχης αυτής στο ραδιοφωνικό σταθμό «Ελεύθερη Ελλάδα» του ΔΣΕ.
Η εισηγήτρια τόνισε τη σημασία της μάχης σε αντίθεση με την επίσημη άποψη που τη μειώνει. Η στρατιωτική τακτική του ΔΣΕ, ο ενθουσιασμός του λαού της Νάουσας καθώς τον υποδέχτηκε αλλά και η ψυχολογία των αιχμαλώτων του Εθνικού Στρατού, που τάχθηκαν, όπως είπε, στο πλευρό του Δημοκρατικού, ήταν τα επιμέρους θέματα, στα οποία αναφέρθηκε, πάντα μέσα από την προβολή τους από το ραδιοφωνικό σταθμό της «Ελεύθερης Ελλάδας».

Η Δ’ συνεδρία έκλεισε με συζήτηση και τοποθετήσεις από τη μεριά του κοινού, που άλλες ήταν προσωπικές μαρτυρίες για την εποχή (ο Ορέστης Σιδηρόπουλος ήταν αυτόπτης μάρτυς στα γεγονότα της εποχής και αναφέρθηκε σε πολλές πτυχές της ) και άλλες τοποθετήσεις ήταν εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις, που διατυπώθηκαν με ιδιαίτερα έντονο τρόπο.
Το απόσταγμα της βραδιάς όμως θα έπρεπε να είναι η τελική άποψη που διατυπώθηκε από τον Κ. Βλαστάρη για τη στάση που πρέπει να κρατήσουμε απέναντι στην Ιστορία, ειδικά τώρα που αντιμετωπίζουμε ως λαός πλήθος προβλημάτων.
«Τα δεινά αρχίζουν, όταν χωριζόμαστε. Να δούμε την Ιστορία έτσι, ώστε πάνω της να δώσουμε τα χέρια μας ενωμένοι».